◾ ကိုဗစ်-၁၉နှင့် သက်ကြီးရွယ်အို

ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ် ကိုဗစ်-၁၉ ကူးစက်မှုမှာ အန္တရာယ်အရှိဆုံး အသက်အုပ်စုကတော့ ၆၀နှစ်အထက် အသက် အုပ်စုဖြစ်ပါသည်။ လက်ရှိတရုတ်နိုင်ငံ၊ အီတလီ၊စပိန်နှင့်အမေရိကန်နိုင်ငံများတွင် ဖြစ်ပွားနေသည့် ကူးစက်မှု များမှတွေ့ရှိချက်အရ ကူးစက်ခံရသူစုစုပေါင်း၏ ၈၀ရာခိုင်နှုန်းသည် လက္ခဏာအပျော့စားများသာပြမည်ဖြစ်၍ အများဆုံး basic clinical care နားနားနေနေ၊ ပါရာစီတမောလောက်သောက်ရန်သာ လိုမည်ဟုဆိုသည်။ ကျန် ၂၀ရာခိုင်နှုန်းမှ ၁၅ရာခိုင်နှုန်းသည် အထူးကြပ်မတ်ဆောင်တွင် ကုသမှုခံယူပြီး အောက်ဆီဂျင်ရှုရန်လိုအပ်မည်။ ကျန်၅ရာခိုင်နှုန်းကတော့ နည်းပညာအဆင့်မြင့်၍ ကျွမ်းကျင်ဆရာဝန်များလိုအပ်သည့် အသက်ရှုစက် (ventilators)တပ်ဆင်ရန်လိုအပ်ပြီး အထူးကြပ်မတ်ဆောင်တွင် အထူးကြပ်မတ်ကုသပေးရန် လိုအပ်မည် (https://www.cgdev.org/…/strengthening-basics-approaches-cov…)

◾ ကိန်းဂဏန်းများကပြောသည့် ကိုဗစ်-၁၉ အန္တရာယ်အများဆုံးအုပ်စု

ထိုအထူးကွပျမတျကုသမှုပေးရနျ လိုအပျသညျ့ ၂၀ရာခိုငျနှုနျးတှငျ အမြားဆုံးပါဝငျသညျ့ အသကျအုပျစုမြားမှာ ၆၀-၆၉နှစျအုပျစု၊ ၇၀-၇၉နှစျအုပျစုနှငျ့ ၈၀နှစျအထကျမြားဖွစျကွပါသညျ။ Imperial College Londonမှ မတျလ ၁၆ရကျနေ့က ထုတျပွနျသညျ့ “Report-9: Impact of Non-Pharmaceutical Interventions (NPI) to reduce Covid-19 Mortality and Health Care Demand” အစီရငျခံစာအရ ဗွိတိနျနှငျ့အမရေိကနျနိုငျငံတို့တှငျ အသကျ ၆၀-၆၉နှစျအုပျစုမှ ကူးစကျခံရသူ စုစုပေါငျး၏ ၁၆.၆ရာခိုငျနှုနျးသညျ ဆေးရုံတှငျတကျရောကျ ကုသရနျလိုအပျ၍ ထိုအထဲမှ ၂၇.၄ရာခိုငျနှုနျးသညျ အထူးကွပျမတျဆောငျ၌ (invasive mechanical ventilation or ECMO) ကုသရနျလိုအပျသညျ။ အထူးကွပျမတျဆောငျသို့ ရောကျရှိသူမြားထဲမှ ၂.၂ရာခိုငျနှုနျးသညျ သဆေုံးကွောငျးေ တှ့ရသညျ။ အသကျရ၀-၇၉နှစျအုပျစုဝငျ ကူးစကျခံရသူမြားတှငျတော့ ၂၄.၃ရာခိုငျနှုနျးသညျ ဆေးရုံတှငျ တကျရောကျကုသရနျလိုအပျပွီး ထိုအထဲမှ ၄၃.၂ရာခိုငျနှုနျးသညျ အထူးကွပျမတျဆောငျတှငျ အသကျရှုစကျ တပျဆငျကုသရနျလိုအပျမညျ။ ထိုအထဲမှ ၅.၁ရာခိုငျနှုနျး သဆေုံးကွောငျးတှေ့ရသညျ။ ၈၀နှစျအထကျအုပျစုဝငျ မြားတှငျတော့ ကူးစကျခံရလြှငျ ၂၇.၃ရာခိုငျနှုနျးသညျ ဆေးရုံတှငျတကျရောကျကုသရနျလိုအပျပွီး ထိုအထဲမှ ၇၀.၉ ရာခိုငျနှုနျးသညျ အထူးကွပျမတျဆောငျ၌ အသကျရှုစကျတပျဆငျ ကုသမှုခံယူရနျလိုအပျမညျ။ ၎င်းငျးထဲမှ ၉. ၃ရာခိုငျနှုနျးသဆေုံးကွောငျးတှေ့ရသညျ။

ထိုကိန်းဂဏန်းများကို လေ့လာခြင်းအားဖြင့် အသက်အရွယ်ကြီးသူများသည် ကိုဗစ်-၁၉ကူးစက်ခံရလျှင် အသက်အန္တရာယ် အရှိဆုံးသူများဖြစ်ကြောင်းကို တွေ့နိုင်သည်။ ထို့အတွက်ကြောင့် သက်ကြီးရွယ်အိုများသည့် အီတလီနိုင်ငံ(လူဦးရေ၏ ၂၃%)တွင် ကိုဗစ်-၁၉ကူးစက်မှုကြောင့် အဘိုးအဖွားများ အများအပြားသေဆုံးကြခြင်း ဖြစ်သည်။ ဖွံ့ဖြိုးပြီး ချမ်းသာသည့်နိုင်ငံများတွင် သက်ကြီးရွယ်အိုများပြီး ဖွံ့ဖြိုးဆဲနိုင်ငံများတွင်တော့ အကြမ်းအား ဖြင့် လူငယ်လူရွယ်များကြသည်။ မြန်မာနိုင်ငံမှာဆိုလျှင် ၆၅နှစ်အထက် အသက်အုပ်စုဝင် ၃သန်းခန့်သာရှိသည်။ ၆၀နှစ်အထက်က ၄.၅သန်းခန့်ရှိသည်ဟုသိရသည်။ လူဦးရေ၏ ၅-၆ရာခိုင်နှုန်းကျော်သာရှိသည်။

ထို့ကြောင့် မြန်မာနိုင်ငံအပါအဝင် ဖွံ့ဖြိုးဆဲနိုင်ငံများတွင် ကိုဗစ်-၁၉ကူးစက်မှုကြောင့် သေဆုံးမည့်ရာခိုင်နှုန်း နည်းမည်ဟု ပညာရှင်များက သုံးသပ်ကြသည်။ သို့သော် ပြသနာမှာ ဖွံ့ဖြိုးပြီးနိုင်ငံများတွင် သက်ကြီးရွယ်အိုများ သည် မိမိဘာသာ သီးသန့်နေထိုင်သည်ကများပြီး ဖွံ့ဖြိုးဆဲနိုင်ငံများတွင်တော့ သက်ကြီးရွယ်အိုများသည် မိသာစု ဝင်များသည့် (၆ယောက်-၈ယောက်) အိမ်ထောင်စုများတွင် နေထိုင်ကြသည်ကိုတွေ့ရသည်။ ထိုအခါ ယင်းတို့ အနေဖြင့် ပြင်ပနှင့်ထိတွေ့မှု ပိုများကြပြီး ကူးစက်ရန်ပိုမိုလွယ်ကူသည့် အခြေအနေတွင်ရှိနေသည်။ ထို့ပြင် ဖွံ့ဖြိုးဆဲနိုင်ငံများတွင် သက်ကြီးရွယ်အို အများစု နေထိုင်ကြသည့် အိမ်များမှာလည်း သေးငယ်ကြပြီး အခန်း၂ခန်း ၂ခန်းအောက်သာ ရှိကြသည်ဟုဆိုသည်။ ကူးစက်ရန်လွယ်ကူသည့် အခြေအနေများတွင်ရှိနေသည်။ မြန်မာနိုင် ငံ၌ သတင်းမီဒီယာတစ်ခုတွင် ဖတ်ရှုလိုက်ရသည်မှာ သက်ကြီးရွယ်အို (၆၀နှစ်အထက်) ၅ဦးလျှင် ၁ဦးသည် အလုပ်လုပ်နေကြရသည်ဟုဆိုသည်။ ယင်းတို့အနေဖြင့် ယခုလိုအချိန် ပြင်ပထွက် အလုပ်လုပ်ရသဖြင့် ကိုဗစ်-၁၉ ကူးစက်ရန် အခြေအနေပိုများနေသည်။ ဆင်းရဲကြသူများလည်းဖြစ်သည်။ အကြမ်းအားဖြင့် ၆၀နှစ်အထက် ၄.၅သန်းတွင် ၉သိန်းခန့်သော အသက်ကြီးသူများသည် အလုပ်လုပ်နေကြသူများဖြစ်သည်။
ထပ်မံ၍ မြန်မာနိုင်ငံတွင် သက်ကြီးရွယ်အိုများအတွက် ကူးစက်ခံရပါက အသေအပျောက် ပိုများနိုင်သည်မှာ ကျန်းမာရေးစောက်ရှောက်မှုစနစ်၏ အင်အားချိနဲ့မှုကြောင့်ဖြစ်သည်။ လူ၁၀၀၀တွင် ဆရာဝန်၁ဦးမရှိ၊ လူ၁၀၀၀ ၌ ကုသမှုပေးရန် ဆေးရုံကုတင် ၁ကုတင်မရှိ (၂၀၁၂ခုနှစ်စာရင်းအရ ကုတင်ဝ.၉/လူ၁၀၀၀)ဖြစ်သည့်အတွက် ventilators ဆိုလျှင်တော့ ရာဂဏန်းမရှိထင်သည်။ ထို့အတွက်ကြောင့် မြန်မာနိုင်ငံတွင် သက်ကြီးရွယ်အိုများ ကိုဗစ်-၁၉ ကူးစက်ခံရပါက သေဆုံးရန်များသည့် အခြေအနေတွင်ရှိသည်။ လက်ရှိမြန်မာနိုင်ငံတွင် သေဆုံးသူ ၅ဦးအနက် ၄ဦးသည် အသက်၆၀နှစ်ကျော်များဖြစ်ကြသည်။

◾ သက်ကြီးရွယ်အိုများကို မည်သို့ကာကွယ်မည်နည်း

၁) အိမ်တွင် သီးခြားနေရာရှိလျှင် ယင်းတို့က နေရာကန့်သတ်၍ထားပါ။ ဖြစ်နိုင်လျှင် အတူနေ သားသမီး ပြင်ပ နှင့်ထိတွေ့မှုမရှိလျှင် ပိုကောင်းပါသည်။ ဈေးဝယ်သွားသည့် သားသမီးများ ကူးစက်မခံရအောင် နှာခေါင်းစည်း၊ လက်အိတ် အမြဲဝတ်ဆင်သွားပါ။ အိမ်ပြန်ရောက်လျှင် အဝတ်အစားများ လဲလှယ်ခြင်း၊ ရေချိုးခြင်းတို့ပြုလုပ်ပါ။

၂) အိမ်အခြေအနေသည် မည်သို့မျှ သီးခြားထား၍မဖြစ်နိုင်လျှင် ပြင်ပသို့သွားရောက်လုပ်ကိုင်နေကြသည့် အတူနေသားသမီးများ ဖြစ်နို်င်လျှင် အိမ်ပြန်မလာခြင်း။ မဖြစ်နိုင်ပါက ရပ်ရွာရပ်ကွက်အတွင်း ယင်းတို့အား သီးခြားကန့်သတ်ထားနိုင်မည့် နေရာအား ရပ်ရွာအဖွဲ့အစည်းများ စုပေါင်းတိုင်ပင်၍ စီစဉ်ခြင်း။ သို့သော်စီစဉ် သည့်နေရာတွင်လည်း သက်ကြီးရွယ်အို အများစုကို စုပြုံမထားသင့်။ တတ်နိုင်လျှင် တရားစခန်းခဲ့သို့ နေရာများ အဆောင်များတွင်ထားလျှင် ပိုကောင်းသည်။ သတိထားရမည်မှာ ချက်ပြုတ်ဈေးဝယ်သူများနှင့် ကျွေးမွေးသူများ အထူးဂရုစိုက်ရန်ဖြစ်သည်။

၃) လူအိုရုံများကို အထူးဂရုစိုက်ပြီး ပြင်ပနှင့်လူအိုရုံအတွင်း အလုပ်လုပ်နေကြသည့် ဆရာဝန်များ၊ သူနာပြုများ၊ ဝေယျာဝစ္စပြုသူများသည် ကူးစက်ခံရသူများမဖြစ်ရန် အထူးဂရုပြုရမည်။ အစီအမံများကို တင်းကြပ်စွာ ညွှန်ကြားချက်ထုတ်ပြန်၍ ဆောင်ရွက်ရမည်။

၄) နိုင်ငံတော်မှ ပြင်ပသို့ထွက်ခွာ အလုပ်လုပ်ကိုင်နေရသည့် သက်ကြီးရွယ်အိုများကို လက်ရှိအချိန်တွင် လုံလောက်သည့် အထောက်အပံ့များပေး၍ အိမ် (သို့) သတ်မှတ်စီစဉ်ထားသည့် နေရာများတွင် နေထိုင်နိုင် အောင်ဆောင်ရွက်ပေးရန်။နောက်ဆုံးသတိပေးလိုသည်မှာတော့ သက်ကြီးရွယ်အိုများပြီးလျှင် ဒုတိယ အန္တရာယ်အများဆုံးအုပ်စုမှာ သွေး တိုး၊ဆီးချို၊ကျောက်ကပ်အစရှိသည့် နာတာရှည် ရောဂါအခံရှိသူများဖြစ်သည်။ ယင်းရောဂါအခံရှိသူများ တတ်နိုင် သမျှ ကူးစက်မခံရအောင် သတိထားနေထိုင်ကြရန် တိုက်တွန်းလိုက်ပါသည်။

ခိုင်ဝင်း