COVID 19 အချိန်ကာလနှင့် အိမ်တွင်းအကြမ်းဖက်မှု
✦ နိဒါန်း
၂၀၁၉ ဒီဇင်ဘာလ၊ တရုတ်ပြည် (ဝူဟန်မြို့) မှ စတင်ဖြစ်ပေါ်လာခဲ့သည့် ကိုရိုနာ ဗိုင်းရပ်စ်သည် ယခုအချိန်ထိ ကူးစက်ပြန့်ပွားလျှက်ရှိပါသည်။ ယနေ့အချိန်ထိ ကူးစက်ခံရသူစုစုပေါင်း လူဦးရေ ၇၈၂၃၂၈၉ ဦး ကူးစက်ခံနေရပြီး သေဆုံးသူဦးရေ ၄၃၁၅၄၁ ဦးရှိနေပြီးဖြစ်ပါသည်။ ထို့ကြောင့် ကမ္ဘာ့ကျန်းမာရေးအဖွဲ့အစည်း WHO မှ ကူးစက်မြန်ကပ်ရောဂါ အဖြစ် ၁၃.၃.၂၀၂၀ တွင် ကြေငြာခဲ့ပါသည်။ မြန်မာနိုင်ငံတွင်လည်း မတ်လ(၂၃) ရက် ၂၀၂၀ တွင် ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ် ရောဂါစတင်ပျံ့ပွားမှုကို စတင်တွေ့ရှိခဲ့ပြီး ယခုလက်ရှိအချိန်တွင် သေဆုံးသူ (၆) ဦး ထိရှိနေပြီဖြစ်ပါသည်။ယခုအချိန်တွင် ကမ္ဘာတစ်ဝန်းလုံးသို့ ပျံနှံ့ရောက်ရှိခဲ့ပြီ ကူးစက်မြန်ပြီး သေဆုံးနိုင်သည်အထိပါဖြစ်နိုင်သည့် အတွက်ကြောင့် လူတိုင်းအထူးဂရုစိုက်နေထိုင်ကြရပါသည်။ ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ် ကို ကာကွယ်နိုင်မည့် ဆေးဝါးလည်း ယခုအချိန်ထိ မရှိသေးပေ။ သက်ဆိုင်ရာ နိုင်ငံအစိုးရများအနေဖြင့် ပြည်သူများအား အိမ်တွင်နေထိုင်စေခြင်း၊ အပြင်ထွက်ပါက Mask တပ်ဆင်ခြင်း၊ လက်ကို ဆေးကြောခြင်း စသည့် နည်းလမ်းများဖြင့် ရောဂါကာကွယ်ထိန်းချုပ်ခြင်းကို လုပ်ဆောင်နေကြပါသည်။ သို့သော်ငြားလည်း ကူးစက်မှုများသည် လုံးဝရပ်တန့်သွားခြင်းမရှိဘဲ ကူးစက်နေဆဲဖြစ်နေပါသည်။ ကမ္ဘာတစ်ဝှမ်းလုံး ကူးစက်ပြန့်ပွားလာသည်နှင့် အမျှ နေရာဒေသ၊ လူမျိုးပေါင်းစုံက ရောဂါရိုက်ခတ်မှုကို ခံစားနေရပါသည်။
✦ အိမ်တွင်းအကြမ်းဖက်မှု
COVID19 ရောဂါသည် ရောဂါအသစ်ဖြစ်သောကြောင့် သေသေချာချာ ထိန်းချုပ်နိုင်စွမ်းမရှိသေးချေ။ သို့သော် နိုင်ငံအများစုကျင့်သုံးနေသည့် ရောဂါကာကွယ်ထိန်းချုပ်ရေး နည်းလမ်းတစ်ခုမှာ အိမ်တွင်နေထိုင်ခြင်း (Stay Home) သာ ဖြစ်ပါသည်။ အချို့သောနိုင်ငံများတွင် နိုင်ငံအလိုက်၊ ဒေသအလိုက် ပိတ်ဆို့တားဆီးခြင်း ( Lock Down) စနစ်ကို အသုံးပြု၍ ရောဂါထိန်းချုပ်မှု လုပ်ငန်းစဉ်များကို လုပ်ဆောင်ကြပါသည်။ အိမ်တွင်နေထိုင်ခြင်း၊ ပိတ်ဆို့တားဆီးခြင်း စသည့်လုပ်ဆောင်ချက်များကြောင့် ပြဿနာအချို့ကိုလည်းရင်ဆိုင်နေရပါသည်။ ယခုစာတမ်းတွင် အဓိကထားရေးသားသွားမည့် အကြောင်းအရာမှာ အိမ်တွင်းအကြမ်းဖက်မှုများဖြစ်ပါသည်။ အိမ်တွင်းအကြမ်းဖက်မှုဆိုသည်မှာ မည်သို့နည်း။ အိမ်တွင်းအကြမ်းဖက်မှုများသည် အဘယ်ကြောင့် COVID19 ရောဂါ ဖြစ်ပွားသည့် အချိန်တွင် မည်သည့်အကြောင်းအရင်းများကြောင့် ပိုမိုဖြစ်ပွားရသနည်း။ အိမ်တွင်းအကြမ်းဖက်မှုဟု ပြောမည်ဆိုပါက အရင်ဆုံးမြင်သည်မှာ “အိမ်” ဆိုသည့် ဝေါဟာရ ဖြစ်ပါသည်။ အိမ်ဆိုသည်မှာ လူသားတိုင်းအတွက် နွေးထွေးမှု၊ လုံခြုံမှုတို့ကို ပေးစွမ်းနိုင်သည့် အရာပင်ဖြစ်ပါသည်။ သို့ပင်သော်ငြားလည်း အချို့သောသူများအတွက် အိမ်ဆိုသည်မှာ ထောင်သဖွယ်၊ ကြောက်စရာ၊ နာကျင်စရာကောင်းနေတတ်ပါသည်။ ယခုကဲ့သို့ ကမ္ဘာ့ကပ်ရောဂါအသွင် COVID 19 ဖြစ်ပွားနေချိန်တွင် လူတိုင်းလူတိုင်း အိမ်တွင်နေထိုင်ခြင်းဖြင့် ရောဂါဖြစ်ပွားမှုကို ကာကွယ်နေကြပါသည်။ အိမ်မှာနေထိုင်ခြင်းသည် ရောဂါဖြစ်ပွားမှုကိုသိသိသာသာလျော့ကျနိုင်သည်မှာအမှန်တစ်ကယ်ဖြစ်ပါသည်။ အိမ်တွင်းအကြမ်းဖက်မှုများတွင် ရုပ်ပိုင်းဆိုင်ရာထိခိုက်နာကျင်စေရန်အကြမ်းဖက်မှု၊ စိတ်ပိုင်းဆိုင်ရာအကြမ်းဖက်မှု၊ စီးပွားရေးဆိုင်ရာ အကြမ်းဖက်မှု၊ လိင်ပိုင်းဆိုင်ရာအကြမ်းဖက်မှုနှင့် အချို့သောထိခိုက်စေသည့်ရိုးရာဓလေ့ထုံးတမ်းအစဉ်အလာများ အရ အကြမ်းဖက်ခြင်းတို့ဖြစ်ပါသည်။ အကြမ်းဖက်ခံရခြင်းကို လူတိုင်းတွင်ဖြစ်နိုင်ပါသည်။ အမျိုးသမီး၊ ကလေးသူငယ်တွေသာမက အမျိုးသားတွေ၊ LGBT တွေ စသဖြင့် ခံရနိုင်ပါသည်။ သို့သော်လည်း ဖြစ်ပွားခဲ့သော အိမ်တွင်းအကြမ်းဖက်မှု ပြဿနာများကို ပြန်ကြည့်မည်ဆိုပါက အမျိုးသမီးနှင့် ကလေးသူငယ်များကို အကြမ်းဖက်သည်က ပိုများသည်ကို တွေ့ရပါသည်။ မြန်မာနိုင်ငံတွင် အိမ်တွင်းအကြမ်းဖက်ခံရမှုကို ၂၀၁၅ ခုနှစ်တွင် ကျန်းမာရေးဝန်ကြီးငှာနမှ ထုတ်ပြန်ခဲ့သည့် လူဦးရေနှင့် ကျန်းမာရေးစစ်တမ်းအရ အမျိုးသမီး(၇) ဦးတွင် (၁) ဦးမှာ အကြမ်းဖက်ခံရနေရကြောင်း ဖော်ပြထားပါသည်။ ထို့အပြင် အမျိုးသမီး (၅) ဦးတွင် (၁) ဦးမှာ လင်ယောကျာ်း၏ ရုပ်ပိုင်းဆိုင်ရာအရသော်လည်းကောင်း၊ လိင်ပိုင်းဆိုင်ရာရသော်လည်းကောင်း အကြမ်းဖက်မှုကို ခံရခြင်းဖြစ်ပါသည်။ သို့သော်ငြားလည်း ၂၂ရာခိုင်နှုန်းသော အမျိုးသမီးများသာလျှင် တိုင်ကြားမှုကို ပြုလုပ်ကြပြီး ကျန်ရှိသော ၇၈ ရာခိုင်နှုန်းသည် တိုင်ကြားမှုမပြုလုပ်ဘဲ အကြမ်းဖက်မှုကို ဆက်လက်ခံနေရဆဲဖြစ်ပါသည်။ ပုံမှန်အချိန်ကာလမျိုးပင်လျှင် သွားလာတိုင်ကြာရန် လွယ်ကူနေသည့်အချိန်လျှင်ပင် အိမ်တွင်းအကြမ်းဖက်မှု ဖြစ်ပွားမှုကို တိုင်ကြားသည့်ရာခိုင်နှုန်းနည်းပါးနေသည့်အတွက်ကြောင့် ယခုလို COIVD-19 ရောဂါဖြစ်ပွားနေသည့် ကာလအတွင်းတွင် အိမ်ထဲမှာပင် အချိန်ပေါင်းများစွာနေထိုင်ရသည့် အမျိုးသမီးနှင့်ကလေးသူငယ်များအနေဖြင့် အိမ်တွင်းအကြမ်းဖက်မှုကို ပိုမိုခံစားနေရမည်ဆိုတာ အသေအချာပင်ဖြစ်သည်။ ထို့အပြင် တိုင်ကြားနိုင်မည့် အခြေအနေလည်း လွန်စွာနည်းပါးပါသည်။ အိမ်တွင်းအကြမ်းဖက်ခံရမှုများအား တိုင်ကြားခြင်း နည်းရသည့် အကြောင်းအရင်းများမှာ မိမိ၏အိမ်တွင်းရေးကို မပြောပြချင်ခြင်းများ၊ ရိုးရာအစဉ်အလာအရ ထိန်းသိမ်းစောင့်ရှောက်ရမည့် အကြောင်းအရာများနှင့် စီးပွားရေးအရ အမျိုးသမီးများအနေဖြင့် လင်ယောကျာၤးကို မှီခိုနေရခြင်း စသည့် အချက်များကြောင့် ဖြစ်သည်ဟုလည်း သိရပါသည်။ တိုင်ကြားချင်သော်ငြားလည်း တိုင်ကြားနိုင်မည့် နေရာ၊ ဖုန်းနံပါတ် စသည့် သတင်းအချက်အလက်ရရှိမှု အားနည်းနေသည်ကိုလည်း တွေ့ရပါသည်။
Lock Down လုပ်ဆောင်ခြင်းရဲ့ အကျိုးရလဒ်အနေဖြင့် အမျိုးသားများသည် ပုံမှန်ထက် အိမ်မှာပိုနေထိုင်ကြရသည်။ ထို့ကြောင့်လည်း အမျိုးသမီးနဲ့ ကလေးသူငယ်များကို အိမ်တွင်းအကြမ်းဖက်ခံရခြင်းမှ လွတ်မြောက်နိုင်ရန် မလွယ်ကူလှပါချေ။
✦ အိမ်တွင်းအကြမ်းဖက်မှု ဖြစ်ပွားရသည့် အကြောင်းအရင်းများ
အိမ်တွင်းအကြမ်းဖက်မှုသည် များသောအားဖြင့် အိမ်၊ လူမှုအသိုင်းအဝိုင်း၊ လုပ်ငန်းခွင် နှင့် အများပြည်သူများ သွားလာသည့်နေရာများတွင် ဖြစ်ပွားသည်ကို တွေ့နိုင်ပါသည်။ ကိုယ်တိုင်ကျူးလွန်ခြင်းဖြစ်နိုင်သကဲ့သို့ အကျူးလွန်ခံရခြင်းမျိုးလည်း ဖြစ်နိုင်ပါသည်။ ယခုနောက်ပိုင်းတွင် နည်းပညာတိုးတက်လာသည်နှင့် အမျှ အကြမ်းဖက်မှုပုံစံအသစ်များကိုလည်း တွေ့လာရပါသည်။ အိမ်တစ်အိမ်ကို ကြည့်မယ်ဆိုပါက အမျိုးသမီး၊ အမျိုးသားနှင့် ထိုသူတို့နဲ့သက်ဆိုင်သည့် သားသမီး စသည်ဖြင့် အတူတူနေထိုင်ကြပါသည်။ အမျိုးသားများသည် ဟိုးအရင်ကာလများစွာကတည်းက မဟာဖိုလ်ဝါဒကို လက်ကိုင်ထားပြီး အိမ်တွင် အိမ်ထောင်ဦးစီးနေရာကို ယူ၍ မိသားစုအရေး ခြယ်လှယ်ဦးဆောင် တက်ကြပါသည်။ ထိုသို့ဦးဆောင်လာတာနှင့်အမျှ အမျိုးသမီးများ၏ ဦးဆောင်မှုအခန်းကဏ္ဍများသည်လည်း လျော့နည်းလာကြသလို အကြမ်းဖက်ခံရမှုလည်း တိုးလာသည်။ ကျူးလွန်သူတွေကို ပြန်လည်ဆန်းစစ်မည်ဆိုပါလျှင် အများစုသည် Gender အမြင်မရှိခြင်း၊ ခွဲခြားဆက်ဆံမှုရှိသူ၊ လက်ရုံးရည်အားဖြင့် အင်အားကြီးမားသူ နှင့် မိမိကိုယ်ကိုအခွင့်ထူးခံလူတန်းစားဟု ခံယူထားသူများသာ ဖြစ်ကြပါသည်။ အကြမ်းဖက်မှုဖြစ်ပွားခဲ့လျှင်လည်း ကျူးလွန်သူထက် ကျူးလွန်ခံရသူက ပိုပြီး အပြစ်တင်ခံရသည်က များပါသည်။ မြန်မာရိုးရာ အယူအဆအရဆိုလျှင် အမျိုးသမီးများသည် အိမ်ထောင်ကွဲ၊ တစ်ခုလဒ်ဆိုသည့် ဂုဏ်ပုဒ်မျိုးကို ခံယူရမည်ကို လွန်စွာကြောက်ရွံကြပါသည်။ ဆေးမှင်ရည်စုတ်ထိုး၊ အိမ်ထောင်မှု၊ ဘုရားတည် ဤသုံးမျိုးချက်မပိုင် နောင် ပြင်ရန်ခက်သည့်အမျိုး ဆိုသည့် ဆိုရိုးစကားကို လက်ကိုင်ထားကြပါသည်။ ထိုအချက်များကြောင့်ပင်လျှင် အမျိုးသမီးများသည် မည်မျှပင် အိမ်တွင်းအကြမ်းဖက်ခံရစေကာမူ တိုင်ကြားမှုလုပ်ဆောင်ရန် လွန်စွာစိုးရိမ်ကြပါသည်။ ကြိတ်မှိတ်သည်းခံ၍ သေသည့်တိုင်အောင် ပေါင်းသင်းနေထိုင်ကြသည်ကများပါသည်။
✦ COVID 19 ကာလနှင့် အိမ်တွင်းအကြမ်းဖက်ခံရမှု အခြေအနေများ
အိမ်တွင်းအကြမ်းဖက်ဖြစ်ပွားခြင်းသည် သာမန်အခြေအနေမှာပင် သိသိသာသာအပြင်၊ မသိမသာပါ ရှိနေပါသည်။ အစိုးရအနေဖြင့် ယခုအချိန်ထိရောက်သည့်ဥပဒေများဖြင့် ကာကွယ်ဖြေရှင်းနိုင်ခြင်းမရှိသေးပေ။ အမျိုးသမီးအများစုသည် COVID- 19 ကို ရင်ဆိုင်တိုက်ထုတ်ဖို့ တာဝန်ယူနေကြပါသည်။ သူနာပြု ၉၁ %၊ ကျန်းမာရေးလုပ်သားများ၏ ၇၄% နှင့်ဆေးဝါးလုပ်ငန်းကျွမ်းကျင်သူများ၏ ၆၂% နီးပါးသည် အမျိုးသမီးများဖြစ်ကြပါသည်။ ဒုတိယကမ္ဘာစစ်တွင် အမျိုးသမီးများကို လုပ်ငန်းခွင် ပိုမိုဝင်ခိုင်းခဲ့ကာ ဂျဲန်ဒါအခန်းကဏ္ဍများကို ပြောင်းလဲခဲ့သကဲ့သို့ COVID-19 သည်လည်း အမျိုးသမီးများသည် မရှိမဖြစ်အရေးကြီးသည့်အလုပ်များကို တာဝန်ယူနေရသောကြောင့် အမျိုးသားစောင့်ရှောက်သူတွေကို ပိုမိုများပြားလာစေပါသည်။ ကပ်ရောဂါကာလအတွင်း ပိတ်ဆို့တားဆီးမှုများလုပ်လိုက်သည့်အခါ အချို့နိုင်ငံများဖြစ်သော တရုတ်၊ စပိန်၊ ဂျာမနီနဲ့ အီတလီနိုငံများတွင် အိမ်တွင်းအကြမ်းဖက်မှုသည် ၃၀ ရာခိုင်နှုန်းမှ ၆၀ ရာခိုင်နှုန်းထိ တိုးလာခဲ့သည်ဟု သိရှိရပါသည်။ အိမ်တွင်းအကြမ်းဖက်မှု ဖြစ်ပွားသည့်ရာခိုင်နှုန်းတိုးလာရသည့် အကြောင်းရင်းအများစုသည် မိသားစု ကိစ္စမကျေမနပ်ဖြစ်ခြင်း၊ နိုင်ငံနဲ့ ဒေသဆိုင်ရာတွေက ထုတ်ပြန်ထားသည့် အချက်အလက်တွေအပေါ်မှာ စိုးရိမ်ပူပန်မှုများဖြစ်ရခြင်း၊ စီးပွားရေးအခြေအနေ နှင့် လူမှုကွန်ရက်စာမျက်နှာပေါ်မှ သတင်းအမှားထုတ်လွှင့်မှုကို ယုံစားခြင်းမှတစ်ဆင့် မလိုလားအပ်သော စိုးရိမ်ထိတ်လန့်မှုများ ဖြစ်ပေါ်ခြင်း စသည်တို့ကြောင့် ဖြစ်ရသည်ဟု ပြောဆိုထားကြပါသည်။ အိမ်တွင်းအကြမ်းဖက်မှု ဖြစ်ပွားပါက အစိုးရအနေဖြင့် ထောက်ပံ့မှု (၄) မျိုးလုပ်ဆောင်ပေးရန် မရှိမဖြစ်လိုအပ်ပါသည်။ နံပါတ်(၁) အနေဖြင့် ကျန်းမာရေးဆိုင်ရာဝန်ဆောင်မှု ၊နံပါတ်(၂) ဥပဒေရေးရာဝန်ဆောင်မှု ၊နံပါတ်(၃) စိတ်၊ လူမှုဝန်ဆောင်မှု နောက်ဆုံး နံပါတ်(၄) အနေဖြင့် နားခိုရာ နေရာများလုပ်ဆောင်ပေးခြင်း စသည်တို့ဖြစ်ကြပါသည်။ မူလအခြေအနေမှာပင် အထက်ပါဝန်ဆောင်မှုများရရှိရန် အခက်အခဲရှိသောကြောင့် ယခုကဲ့သို့သော ကပ်ရောဂါဖြစ်ပွားမှုကာလတွင် ထိုဝန်ဆောင်မှုများရရှိရန်နှင့် တောင်းဆိုရန် ပိုမိုခက်ခဲပါသည်။ အချို့သောအိမ်များတွင် ကျူးလွန်သူနှင့် အတူတူနေထိုင်ရသော အခြေအနေတွင် မည်သို့တိုင်ကြားမှုများ လုပ်ဆောင်နိုင်ပါမည်နည်း။ အစိုးရအဖွဲ့အစည်းများအနေဖြင့်လည်း အရေးပေါ်ကာလမှာ အိမ်တွင်းအကြမ်းဖက်မှု အရေးကိစ္စကထက် တစ်ခြားပိုအရေးကြီးသည့်ကိစ္စရပ်များ၊ အမှုအခင်းများကို ဦးစားပေးလုပ်ဆောင်နေကြရသည့်အပြင် အကျဉ်းထောင်ထဲတွင် ရောဂါပိုးကူးစက်မည်ကို ပိုစိုးရိမ်နေကြပါသည်။ မဖြစ်မနေတိုင်ကြားလျှင်လည်း အရေးယူမှုအားနည်းနေပါသည်။
တူရကီနိုင်ငံတွင် ရောဂါပိုးပျံ့နှံ့မှုကို လျှော့ချရန်အတွက် သီးသန့်ခွဲခြားနေထိုင်းခြင်းများကို ပြုလုပ်ခဲ့ပါသည်။ အသက်၆၅ နှစ်အထက်နှင့် အသက်၂၀ အောက် လူများကို အိမ်ပြင်သို့လုံးဝထွက်ခွင့် မပြုပဲ အိမ်ထဲမှာသာလျှင် နေစေပါသည်။ ကျန်ရှိသည့်လူဦးရေအား တက်နိုင်သလောက် အိမ်ထဲမှာသာနေရန် တိုက်တွန်းထားပါသည်။ တူရကီ အမျိုးသမီးအရေးလှုပ်ရှားသူများအဖွဲ့၏ အစီရင်ခံစာတွင် Lock Down ကာလများတွင် အိမ်တွင်းအကြမ်းဖက်မှုရာခိုင်နှုန်း တိုးလာခဲ့သည်ဟု ဖော်ပြထားပါသည်။ တူရကီနိုင်ငံတွင်ရှိသော We will stop Femicide Platform ၏ Director တစ်ယောက်ဖြစ်သော Gulsum Kav ပြောကြားချက်အရ Lock down ကာလအတွင်းမှာ အိမ်တွင်းအကြမ်းဖက်မှုအတွက် တိုင်ကြားနိုင်သော Hot line ဖုန်းကို ခေါ်ဆိုမှု များပြားလာကြောင်းပြောဆိုထားပါသည်။ Lock Down လုပ်ဆောင်ခြင်းရဲ့ အကျိုးရလဒ်အနေဖြင့် အမျိုးသားများသည် ပုံမှန်ထက် အိမ်မှာပိုနေထိုင်ကြရသည်။ ထို့ကြောင့်လည်း အမျိုးသမီးနဲ့ ကလေးသူငယ်များကို အိမ်တွင်းအကြမ်းဖက်ခံရခြင်းမှ လွတ်မြောက်နိုင်ရန် မလွယ်ကူလှပါချေ။
အီတလီနိုင်ငံတွင် ပါလီမန်ကော်မတီရဲ့အစီရင်ခံစာအရ အိမ်တွင်းအကြမ်းဖက်မှုဖြစ်ပွားသည့်အတွက် ဖုန်းခေါ်ဆိုနိုင်သည့် hotline များကို ခေါ်ဆိုမှုသည် မတ်လ ၈ရက်မှ ၁၅ရက်အတွင်းတွင် ၅၅ ရာခိုင်နှုန်းလျော့ကျခဲ့သည် ပါရှိပါသည်။ သို့သော်ငြားလည်း ဖုန်းခေါ်ဆိုမှု လျော့ကျခြင်းသည် အကြမ်းဖက်မှုလျော့နည်းလာသည်ဟု သတ်မှတ်၍မရပါဟု အစီရင်ခံစာမှာ ထပ်မံဖော်ပြထားပါသည်။ အိမ်တွင်း အတူတကွ နေထိုင်ရသည့်အတွက်ကြောင့် အိမ်တွင်းအကြမ်းဖက်မှုခံရပါက ကျူးလွန်သူမသိနိုင်အောင် ဖုန်းခေါ်ဆိုင်တိုင်ကြားနိုင်ရန် မလွယ်ကူပါဟု ပြောဆိုထားပါသည်။
COVID 19 ကပ်ရောဂါ အပြင်းအထန်ထိခိုက်ခံရသည့် ဥရောပနိုင်ငံများထဲတွင် တစ်နိုင်ငံဖြစ်သော ပြင်သစ်နိုင်ငံတွင် အိမ်တွင်းအကြမ်းဖက်မှုကို လျှော့ချနိုင်ဖို့အတွက် လုပ်ဆောင်မှုများ ပြုလုပ်ခဲ့ပါသည်။ ပြင်သစ်အစိုးရမှ Lock down ကြေငြာပြီးချိန်မှစ၍ အိမ်တွင်းအကြမ်းဖက်ခံရမှုသည် ၃၀ ရာခိုင်နှုန်းထိ တက်လာခဲ့သည်ဟု အိမ်တွင်းအကြမ်းဖက်မှုဆိုင်ရာ အစီရင်ခံစာမှာ ဖော်ပြထားခဲ့ပါသည်။ ပြင်သစ်နိုင်ငံမှာ အိမ်တွင်းအကြမ်းဖက်မှုကို လျှော့ချနိုင်တဲ့ လုပ်ဆောင်ချက်တစ်ခုမှာ အိမ်တွင်းအကြမ်းဖက်ခံရသူများကို ဆေးဆိုင်များသို့ သွားပြီး ဆေးဝန်ထမ်းများအား မိမိတို့ခံစားနေရသည့် အိမ်တွင်းအကြမ်းဖက်မှုအကြောင်းများကို ပြောဆိုခိုင်းထားခြင်းဖြစ်ပါသည်။ အကယ်၍ ပြောဆိုရန် လွတ်လွတ်လပ်လပ်မရှိပါက “Mask 19” ဆို သည့်လျှို့ဝှက်စကားကို အသုံးပြုပြီး တိုင်ကြားမှု ပြုလုပ်နိုင်ရန် လုပ်ဆောင်ပေးထားပါသည်။
မြန်မာနိုင်ငံနှင့် အိမ်နီးချင်းနိုင်ငံတစ်နိုင်ငံဖြစ်သော အိန္ဒိယနိုင်ငံ အမျိုးသမီးကော်မရှင်အဖွဲ၏ အစီရင်ခံစာအရ Lock down ကာလအတွင်း အိမ်တွင်းအကြမ်းဖက်မှုနှင့်ပတ်သက်ပြီး အကူအညီတောင်းခံရန် ဖုန်းခေါ်ဆိုမှ အနည်းငယ်မြင့်တက်လာခဲ့ပါသည်။ မတ်လ၁၄ ရက်မှ ဧပြီ၁ ရက်နေ့အထိ အမျိုးသမီးကော်မရှင်အဖွဲ့သို့ အိမ်တွင်းအကြမ်းဖက်မှုအတွက် အကူအညီတောင်းခံရန် ဖုန်းခေါ်ဆိုမှု အကြိမ်ရေ ၆၉ ကြိမ်ရှိခဲ့သည်ဟု ရေးသားထားပါသည်။ အိန္ဒိယနိုင်ငံတွင် အမျိုးသမီးများသည် အများအားဖြင့် အိမ်တွင်းအကြမ်းဖက်မှုနဲ့ ပတ်သတ်ပြီး သက်ဆိုင်ရာကို ဖုန်းခေါ်ဆို တိုင်ကြားလေ့မရှိကြချေ။
COVID 19 ရောဂါပြန့်ပွားမှုကို ထိန်းချုပ်ရန် Lock down လုပ်ဆောင်ခြင်းကို ကမ္ဘာတစ်ဝန်းလုံးမှ တိုင်းပြည်အများအပြား ပြုလုပ်ခြင်းသည် ကပ်ရောဂါဖြစ်ပွားမှုကို တိုက်ထုတ်ရန်အတွက် အကောင်းဆုံးလုပ်ဆောင်ချက် ဖြစ်သော်ငြားလည်း ကမ္ဘာတစ်ဝန်လုံးတွင်ရှိသော အမျိုးသမီးများအား ကျား၊မ မညီမျှမှုနှင့် ခြိမ်းခြောက်မှုများကို ဖြစ်ပေါ်စေပါသည်။ ပြီးခဲ့သောရက်သတ္တပတ်များတွင် ကပ်ရောဂါဖြစ်ပွားမှုများကြောင့် စီးပွားရေး၊ လူမှုရေး ပြဿနာများနှင့် ကြောက်ရွံ့ထိတ်လန့်နေရခြင်းများကြောင့် အိမ်တွင်းအကြမ်းဖက်မှုဆိုးရွားလာခဲ့သည်ဟု UN Secretary- General Antonio Guterres မှ ပြောဆိုထားပါသည်။ ထို့အပြင် အချို့သောတိုင်းပြည်များတွင် Hotline ခေါ်ဆိုမှုများနှင့် ဝန်ဆောင်မှုများကို တောင်းခံသော အမျိုးသမီးအရေးအတွက် နှစ်ဆဖြစ်လာသည်ဟုလည်း ထပ်မံပြောဆိုထားပါသည်။
အာရှနိုင်ငံများတွင် Lock down ကာလအတွင်း အမျိုသမီးများ အများဆုံးတွေ့ကြုံရသော ပြဿနာတစ်ရပ်မှာ အလုပ်ခွဲဝေမှု မညီမျှခြင်းဖြစ်သည်။ အမျိုးသမီးများအား အကြမ်းဖက်မှုဆိုင်ရာတားဆီးရေး အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံ အမျိုးသားအဆင့် ကော်မရှင်မှ တိုင်းပြည်၏ lockdown ကာလအတွင်း ရုပ်ပိုင်းဆိုင်ရာ အကြမ်းဖက်ခံရမှုနှင့်ပတ်သက်သည့် ခြိမ်းခြောက်မှုများ ခံရသည့် အမျိုးသမီးအရေအတွက် များပြားလာသည်ဟု သတိပေးပြောဆိုထားခဲ့ပါသည်။ ထို့အပြင် အမျိုးသမီးများဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရေးနှင့် ကလေးသူငယ်များ ကာကွယ်တားဆီးရေး ဝန်ကြီးဋ္ဌါနာမှ မိသားစုအတွင်း အလုပ်ခွဲဝေလုပ်ဆောင်မှု ညီမျှမှုရှိရန် လိုအပ်ကြောင်းလည်း ရေးသားထားပါသည်။ အမျိုးသမီးများသည် အိမ်မှုကိစ္စများ လုပ်ဆောင်ရသည်သာမက သားသမီးများ၏ ပညာရေးအတွက် အွန်လိုင်းလေ့လာမှုများ လုပ်ဆောင်နိုင်ရန်၊ အဆင်ပြေလွယ်ကူစေရန် စသဖြင့် မိသားစု တာဝန်များစွာကို လုပ်ဆောင်ကြရပါသည်။ ခင်ပွန်းသည်၏ ကူညီထောက်ပံ့လုပ်ဆောင်မှုများ မရှိသော အိမ်တွင် အမျိုးသမီးများသည် အလုပ်တာဝန်နှစ်ဆ လုပ်ဆောင်ရသဖြင့် စိတ်ပင်ပန်း၊ လူပင်ပန်း ဖြစ်ရပါသည်။ ထိုအချိန်အခါမျိုးတွင် အမျိုးသား၏ ရိုက်နှက်မှု ခံရပါက တိုင်ကြားရန် ထွက်ပြေးရန်လည်း အခြေအနေမပေးသည့်အတွက် အမျိုးသမီးများသည် အကြမ်းဖက်မှုကို ပိုမိုခံစားရပါသည်။
မြန်မာနိုင်ငံရှိစုစုပေါင်းလူဦးရေ၏ ထက်ဝက်ကျော်ခန့်သည် အမျိုးသမီးများဖြစ် ပါသည်။ အမျိုးသမီးများ အား နည်းမျိုးစုံဖြင့် အကြမ်းဖက် ခြင်းနှင့်စပ်လျဉ်း၍ တစ်နိုင်ငံလုံးအတိုင်းအတာဖြင့် တိကျသော သတင်းအချက် အလက်ရရှိရေးမှာ မလွယ်ကူသေးသော်လည်း ယနေ့မျက်မှောက်ကာလ မြန်မာနိုင်ငံ ရဲတပ်ဖွဲ့၏ သတင်းအချက် အလက်များအရ မြန်မာနိုင်ငံတွင် အမျိုးသမီးများအပေါ် အကြမ်းဖက်မှု ကိစ္စရပ်များ ပိုမိုများလာလျက်ရှိသည်ဟု သိရပါသည်။ အမျိုးသမီးသက်ငယ်မုဒိမ်းမှုများ တဖြည်းဖြည်း မြင့်တက်လာနေသည်ကိုလည်း စိုးရိမ်ဖွယ်ရာမြင်တွေ့နေရပါသည်။ ရဲစခန်းသို့ရောက်ရှိတိုင်ကြားသည့် အမှုများရှိသလို ရဲစခန်းသို့ရောက်ရှိမလာသည့်ကိစ္စရပ်များ၊ ကျေအေးလိုက် သည့်ကိစ္စရပ်များ၊ တိုင်ကြား ရမှန်း မသိသည့် အမှုများ၊ ဝေးလံခေါင်သီ ဒေသမှ ပြစ်မှုများစသည်ဖြင့် အမှုကိစ္စများစွာရှိနေပြီး အမျိုးသမီးများ၏ အခွင့်အရေးများ ဆုံးရှုံးနေကြရ၍ တရားမျှတမှုကိုရရှိ ခံစားနိုင်သည့် အခွင့်အရေး များလည်း ဆုံးရှုံးနေ ကြရပါသည်။ အကြမ်းဖက်မှုတိုင်းတွင် အကြမ်းဖက် သူ၌သာ တာဝန်ရှိသည်ဖြစ် သည့်အတွက် အကြမ်း ဖက်သူအား ဥပဒေနှင့်အညီ အချိန်နှင့်တစ်ပြေးညီ အရေးယူနိုင်ရေး လွန်စွာမှ အရေးကြီးလှပါသည်။
မြန်မာနိုင်ငံတွင် ကူးစက်ခံရမှု များသော ရန်ကုန်မြို့ရှိ အချို့သော မြို့နယ်များတွင် ဧပြီလ (၁၈) ရက်မှစတင်၍ semi lock down ပြုလုပ်ခဲ့ပါသည်။ မြန်မာနိုင်ငံတွင်လည်း အိမ်တွင်းအကြမ်းဖက်မှုကို တိုင်ကြားနိုင်သော၊ လုပ်ဆောင်ပေးနေသော အဖွဲ့အစည်းအချို့လည်းရှိပါသည်။ သို့သော်ငြားလည်း COVID 19 ကာလမတိုင်ခင်ကတည်းက တိကျသော သတင်းအချက်အလက်မရှိခဲ့ပါ။ COVID 19 ဖြစ်ပွားချိန် ကာလများတွင် ဖုန်းဖြင့် ဆက်သွယ်အကူအညီတောင်းမှုများ လုပ်ဆောင်နိုင်ရန် ကူညီပေးနေသည်ဟု မြန်မာနိုင်ငံရှိ အမျိုးသမီးအရေးဆောာင်ရွက်နေသည့် အဖွဲ့အစည်းများမှ သိရပါသည်။ မြန်မာနိုင်ငံတွင် အိမ်တွင်းအကြမ်းဖက်ခံရမှု ဖြစ်ပွားပါက တိုင်ကြားရန် အမျိုးသမီးမျာရင်ဆိုင်ကြုံတွေ့ရသော အခက်အခဲများ ရှိသည်ကို အချက်ငါးချက်ဖြင့် ဖော်ပြလိုသည်ဟု Legal Clinic Myanmar ရန်ကုန်မှာ Directorတစ်ဦးဖြစ်သူ မလှလှရီ၏ ဆွေးနွေးပြောကြားချက်များမှ ကောက်နှုတ်ရေးသားလိုပါသည်။ ပထမတစ်ချက်မှာ မြန်မာနိုင်ငံတွင် အိမ်တွင်းအကြမ်းဖက်ခံရမှု ဖြစ်ပွားပါက တရာမျှတမှုရရှိရန် တောင်းဆိုရာတွင် အကန့်အသတ်ဖြင့်ရှနေခြင်းဖြစ်သည်။ ဒုတိယအချက်အနေဖြင့် မြန်မာနိုင်ငံ ဥပဒေရဲ့ ရှုပ်ထွေးမှုများကြောင့် တိုင်တန်းရန် အခက်အခဲရှိနေခြင်း ဥပမာအားဖြင့် အချို့သောအမှုများသည် နီးစပ်ရာ တရားရုံးများမှ တစ်ဆင့် တရားစွဲဆိုရန် မရခြင်း ၊ ကိုးကွယ်ရာဘာသာအလိုက် ကွာရှင်းရမည့် နည်းလမ်းျား မတူညီခြင်းနှင့် တရားရုံးလုပ်ငန်းစဉ်များ ရှုပ်ထွေးခြင်းတို့ ဖြစ်ပါသည်။ တတိယအချက်အနေဖြင့် မြန်မာ့ဓလေ့ ထုံးထမ်းအစဉ်အလာအရ အမျိုးသမီးတစ်ဦး အိမ်ထောင်ကွဲ အိမ်ထောင်ပျက်ဖြစ်ပါက ပတ်ဝန်းကျင် နှင့် မိသားစု အသိုင်းအဝိုင်းများ၏ ခွဲခြားဆက်ဆံခံရခြင်း စသည်တို့ကို ကြောက်ရွံ့ကာ အမျိုးသမီးအများစုသည် မိမိ၏ခင်ပွန်းအား မပေါင်းသင်လိုတောင်မှ ခွဲခြားဆက်ဆံခံရမည်ကို စိုးရိမ်ကာ သည်းခံပေါင်းသင်းနေရခြင်း ဖြစ်ပါသည်။ စတုတ္ထအချက်အနေဖြင့် အမျိုးသမီးအများစုအနေဖြင့် မိမိအမျိုးသား၏ ဝင်ငွေအပေါ် မှီခိုနေရခြင်းဖြစ်သည်။ နောက်ဆုံးအချက်အနေဖြင့် အမျိုးသမီးများသဘာဝအရ ဖြစ်ပေါ်တတ်သော မိခင်စိတ်ဖြစ်ပါသည်။ အမျိုးသမီးများသည် အကြမ်းဖက်ခံရသော်လည်း မိမိ၏ သားသမီးများ ဖခင်မရှိဖြစ်ရမည့် ကိစ္စကို စိုးရိမ်ခြင်း စသည့် မိမိသားသမီးများအတွက် ဦးစားပေးစဉ်းစားတတ်သည်။ အထက်ပါ အချက်ငါးချက်သည် အမျိုးသမီးများသည် အိမ်တွင်းအကြမ်းဖက်ခံရသော်လည်း တိုင်ကြားရန် နှင့် ကွာရှင်းရန် အခက်အခဲများ ဖြစ်ပါသည်။
✦ အကြံပြုချက်များ
အိမ်တွင်းအကြမ်းဖက်မှုကို တားဆီးကာကွယ်နိုင်မည့် နည်းလမ်းများ၊ ဥပဒေများ၊ လုပ်ဆောင်ချက်များဖြင့် ထိရောက်စွာ ကာကွယ်တားဆီးနိုင်ရန် လိုအပ်ပါသည်။ အကြမ်းဖက်မှုတိုင်းအတွက် ကျူးလွန်သူမှာသာလျှင် တာဝန်ရှိပါသည် မည်သို့သော အကြောင်းပြချက်ဖြင့် အိမ်တွင်းအကြမ်းဖက်မှု ကျူးလွန်ရန် မပြုလုပ်သင့်ပါ။ ယခုကဲ့သို့ ကပ်ရောဂါဖြစ်ပွားမှုကာလတွင် အိမ်တွင်းအကြမ်းဖက်မှုကို ထိရောက်စွာမလုပ်ဆောင်နိုင်သဖြင့် အစိုးရအနေဖြင့် တရားစီရင်ရေးနည်းလမ်းအသစ်များကို စဉ်းစားထားသင့်ပါသည်။ မြန်မာနိုင်ငံအနေဖြင့် အိမ်တွင်းအကြမ်းဖက်မှုကာကွယ်တားဆီးရေးနှင့်ပတ်သက်သည့် စိန်ခေါ်မှု၊ အခက်အခဲများ ရှိနေဆဲဖြစ်ပါသည်။ WHO ၏ အကြံပြုချက်အရ မည်သည့်တိုင်းပြည်ဆို COVID 19 ကာကွယ်တားဆီးရေးလုပ်ဆောင်နိုင်မည့် မူဝါဒများ ချမှတ်မည်ဆိုပါက ကျား၊ မအခြေပြု အကြမ်းဖက်မှုကို ထည့်သွင်းစဉ်းစားရန် လိုအပ်ကြောင်း ပြောကြားထားပါသည်။ အီတလီနိုင်ငံတွင် အိမ်တွင်းအကြမ်းဖက်မှု ဖြစ်ပွားပါက အရေးပေါ် တိုင်ကြားနိုင်သော ဖုန်နံပါတ်မှာ နံပါတ်သုံးလုံးသာ ဖြစ်သည့်အတွက် အလွန်ပင်မှတ်ရလွယ်ကူပါသည်။ ထိုကဲ့သို့သော နည်းပညာကို အသုံးပြု၍ မြန်မာနိုင်ငံတွင်လည်း အကူအညီတောင်းခံနိုင်သည့် မှတ်ရလွယ်ကူသော နံပါတ်များဖြင့် ဖုန်းလိုင်းများ ထည့်ပေးရန် လိုအပ်ပါသည်။ အရေးပေါ် ခေါ်ဆိုနိုင်သော ဖုန်းနံပါတ်များ မြန်မာနိုင်ငံတွင် ရှိသော်လည်း လုံလောက်မှုမရှိသေးပါ။ ဘေးကင်းလုံခြုံစေရန်နှင့် ဥပဒေ ထောက်ပံ့မှဲကောင်းများရရှိနိုင်ရန် အထူးလိုအပ်လှပါသည်။
အိမ်တွင်းအကြမ်းဖက်မှုနှင့်ပတ်သက်ပြီး လုပ်ဆောင်နေသည့် အဖွဲ့အစည်းများအနေဖြင့် အိမ်တွင်းအကြမ်းဖက်မှုနှင့်ပတ်သက်ပြီး လူထုအသိပညာပေးခြင်း၊ သတင်းအချက်အလက်မျှဝေခြင်း နှင့် အစိုးရနှင့် လူမှုဝန်ထမ်းကယ်ဆယ်ရေးနှင့် ပြန်လည်နေရာချထားရေး ဝန်ကြီးဋ္ဌါနနှင့် ပူးပေါင်းကာ အိမ်တွင်းအကြမ်းဖက်မှုနှင့်ပတ်သက်သော ကောင်းမွန်သော ဝန်ဆောင်မှုများ လုပ်ဆောင်ရန် လိုအပ်ပါသည်။
ရပ်ရွာ ပြည်သူလူထုအနေဖြင့် အိမ်တွင်းအကြမ်းဖက်ခံရမှုကို တွေ့ရှိပါက တိတ်ဆိတ်မနေဘဲ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ရန်၊ သတင်းအချက်အလက် မျှဝေပေးခြင်း ဆိုလိုသည်မှာ ကျူးလွန်ခံရသူကို တွေ့ရှိပါက တိုင်ကြားနိုင်မည့်နေရာများ ချိတ်ဆက်ဆောင်ရွက်လုပ်ဆောင်နိုင်မည့် အဖွဲ့အစည်းများပတ်သက်သည့် သတင်းအချက်အလက်များ ပေးခြင်းဖြစ်ပါသည်။ မြန်မာ့ဓလေ့ထုံးတမ်းအစဉ်အလာအရ အိမ်တွင်းအကြမ်းဖက်ခံရခြင်း၊ အဓမ္မပြုကျင့်ခံရခြင်းစသည့် ကိစ္စရပ်များတွင် ကျူးလွန်ခံရသူကိုသာ အပြစ်တင်သည်က များပါသည်။ ထို့ကြောင့် ကျူးလွန်ခံရသူကို အပြစ်မမြင်ရန်နှင့် နောက်မဖြစ်စေရန် အကြံပေးခြင်းထက် ဝန်ဆောင်မှုပေးနိုင်မည့် သတင်းအချက်အလက်များကိုသာပေးရန် လိုအပ်ပါသည်။
သင့်ပတ်ဝန်းကျင်မှာ၊ သင့်မိသားစုမှာ၊ သင့်သူငယ်ချင်းတွေမှာ အိမ်တွင်းအကြမ်းဖက်မှုကို ရင်ဆိုင်နေရလျှင် သို့မဟုတ် သင်ကိုယ်တိုင်အကြမ်းဖက်ခံရရင် အောက်ပါဖုန်းနံပတ်ကို ဆက်သွယ်ပြီး အကူအညီရယူနိုင်ပါသည်။
လူမှုဝန်ထမ်းဦးစီးဌာန၏ အမျိုးသမီးများအပေါ် အကြမ်းဖက်မှုဆိုင်ရာ Hotline နံပတ်များ ၀၆၇-၃၄၀၄၂၂၂ သို့ ၀၆၇-၃၄၀၄၉၉၉။
ဝင့်သူ
၁၆.၆.၂၀၂၀
ကိုးကား-
http://www.genmyanmarmm.org/…/COVID_19___Gender_Advocacy_Br…
https://drive.google.com/…/1CuzKy5qxWR6ryOIQhCWo5wOBTs7pn1X1
https://www.femalista.com/victims-of-domestic-misdemeanor…/…
https://www.forbes.com/…/women-at-the-frontlines-of-covid…/…
Discussion points on COVID 19 and Domestic Violence Meeting organized by Gender Equality Network
https://www.moi.gov.mm/?q=content%2F%E1%80%A1%E1%80%99%E1%80%BB%E1%80%AD%E1%80%AF%E1%80%B8%E1%80%9E%E1%80%99%E1%80%AE%E1%80%B8%E1%80%99%E1%80%BB%E1%80%AC%E1%80%B8%E1%80%A1%E1%80%80%E1%80%BC%E1%80%99%E1%80%BA%E1%80%B8%E1%80%96%E1%80%80%E1%80%BA%E1%80%99%E1%80%BE%E1%80%AF%E1%80%99%E1%80%81%E1%80%B6%E1%80%9B%E1%80%9B%E1%80%B1%E1%80%B8-%E1%80%A1%E1%80%AC%E1%80%B8%E1%80%9C%E1%80%AF%E1%80%B6%E1%80%B8%E1%80%80%E1%80%B0%E1%80%8A%E1%80%AE%E1%80%9C%E1%80%80%E1%80%BA%E1%80%90%E1%80%BD%E1%80%B2%E1%80%95%E1%80%B1%E1%80%B8&fbclid=IwAR037Wl4LTtfSzEGlYoPM6GQ-u3ZETq8pbKwRYBP7vo9Y-7KOot9SHDNkzQ
