မြန်မာနိုင်ငံ၏ Covid-19 ကူးစက်ရောဂါနှင့်ပတ်သက်၍ ဆောင်ရွက်ချက်များ
✦ အကျဉ်းချုပ်
တရုတ်ပြည်သူ့သမ္မတနိုင်ငံ၊ ဝူဟန်မြို့မှ ၂၀၁၉ ခုနှစ်၊ ဒီဇင်ဘာလ (၃၁) ရက်နေ့တွင် စတင်ဖြစ်ပွားခဲ့သည့် Coronavirus Disease – 2019 (Covid-19) ကမ္ဘာ့ကူးစက်မြန်ကပ်ရောဂါကူးစက်မှုများ ကမ္ဘာ့နိုင်ငံ အနှံ့အပြားတွင် ကူးစက်ပြန့်ပွားလျှက်ရှိပါသည်။ ကမ္ဘာ့ကျန်းမာရေးအဖွဲ့အစည်း (WHO)၏ Global Situation Report-147 အရ ကမ္ဘာ့အနှံ့အပြားတွင် Coronavirus Disease – 2019 (Covid-19) ရောဂါကူးစက်ခံရသူ စုစုပေါင်း လူဦးရေ ၇,၈၂၃,၂၈၉ ဦး ကူးစက်ခံနေရပြီး သေဆုံးသူ ဦးရေ ၄၃၁,၅၄၁ ဦး ရှိနေပြီ ဖြစ်ပါသည်။1 ထို့ကြောင့် ကမ္ဘာ့ကျန်းမာရေးအဖွဲ့အစည်း (WHO)မှ ကူးစက်မြန်ကပ်ရောဂါဟု ၁၃.၃.၂၀၂၀ ရက်နေ့က ကြေညာခဲ့ပါသည်။ မြန်မာနိုင်ငံတွင်လည်း ၂၀၂၀ ခုနှစ်၊ မတ်လ ၂၃ ရက်နေ့တွင် Coronavirus Disease – 2019 (Covid-19) ရောဂါ စတင်ကူးစက်မှုများကို တွေ့ရှိခဲ့ရသည်။ မြန်မာနိုင်ငံတွင် ၂၀၂၀ ဇွန်လ၊ ၁၆ရက်နေ့ အထိ Coronavirus Disease – 2019 (Covid-19) ရောဂါ ကူးစက်ခံရသူ ဦးရေသည် ၂၆၂ ဦးရှိပြီး သေဆုံးသူဦးရေ ၆ ဦး ရှိပါသည်။ မြန်မာနိုင်ငံ၏ အစိုးရအနေဖြင့်လည်း ပြည်သူများ၏ ရောဂါပြန့်ပွားမှု အခြေအနေ ကို ကာကွယ်တားဆီးရန်အတွက် စီမံချက်များကိုလည်း လုပ်ဆောင်လျှက်ရှိပါသည်။ နိုင်ငံတော် အစိုးရအနေဖြင့် Coronavirus Disease – 2019 (Covid-19) ရောဂါ မြန်မာနိုင်ငံအတွင်း ကူးစက်ပြန့်ပွားမှုကို ကာကွယ်ရန် ပြည်နယ်နှင့် တိုင်းဒေသကြီးမှတဆင့် မြို့နယ်အလိုက်အထိ ကွင်းဆင်းဆောင်ရွက်မှုများ၊ ညွှန်ကြားချက်များ၊ အမိန့် ကြေညာချက်များနှင့် ပြည်သူများ ကိုရိုနာ ရောဂါနှင့်ပတ်သက်၍ အသိပညာပေးလုပ်ငန်းများကို ထုတ်ပြန်၍ စဉ်ဆက်မပြတ် လုပ်ကိုင်ဆောင်ရွက်လျှက်ရှိပါသည်။ ပြည်ထောင်စုကျန်းမာရေးဝန်ကြီးဌာနအနေဖြင့်လည်း ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်နှင့် ပတ်သက်သည့် နေ့စဉ် သတင်းနှင့်ထုတ်ပြန်ချက်များ၊ ကျန်းမာရေးဝန်ထမ်းများအတွက် လုပ်ငန်းလမ်းညွှန်များ၊ တိုင်းဒေသကြီးနှင့် ပြည်နယ်အသီးသီး၏ ရောဂါစောင့်ကြပ်ကြည့်ရှု့ရေးနှင့် ကာကွယ်ထိန်း ချုပ်ရေးလုပ်ငန်းများ၊ ကမ္ဘာ့ကျန်းမာရေးအဖွဲ့မှ ထုတ်ပြန်သည့် သတင်းအချက်အလက်များအား ပြည်သူများသိရှိ စေရန်အတွက် ဝဒ်ဆိုဒ်မှတဆင့် နေ့စဉ် ထုတ်ပြန်ပေးခြင်းများကိုလည်း လုပ်ဆောင်နေပါသည်။ နေစဉ် နိုင်ငံတော် ပိုင် သတင်း မီဒီယာများမှလည်း ကိုရိုနာရောဂါ ကူးစက်မှုမရှိစေရန် အသိပညာပေး အစီအစဉ်များ၊ ပညာပေးသီချင်း များ၊ ရုပ်ပုံများဖြင့် ထုတ်လွှင့်ပြသခြင်းဖြင့် ပြည်သူများ၏ ကျန်းမာရေးအသိပညာရေချိန်ကို မြှင့်တင်ပေးနေပါ သည်။ ထို့အပြင် ပြည်သူများနေ့စဉ်သွားလာလှုပ်ရှားမှုများတွင် သတိထားနေထိုင်ရမည့် အသိပေးချက်များကို မြို့နယ် အထွေထွေအုပ်ချုပ်ရေးဦးစီးဌာန၏ ညွှန်ကြားချက်ဖြင့် ရပ်ကွက်/ ကျေးရွာ အုပ်ချုပ်ရေးမှူးများမှလည်း ပြည်ထောင်စု ကျန်းမာရေးဝန်ကြီးဌာန၏ လမ်းညွှန်ချက်များ၊ တိုင်းဒေသကြီး အစိုးရများမှ ထုတ်ပြန်သည့် ဒေသန္တရ အမိန့်များနှင့် ပြည်သူများလိုက်နာဆောင်ရွက်ရမည့် လုပ်ငန်းလမ်းညွှန်များ ကို နေ့စဉ်နေတိုင်း ဆော်ဩပေးလျှက်ရှိပါသည်။ သို့ရာတွင် ကမ္ဘာ့အနှံ့အပြားတွင် ကူးစက်နေသည့် ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ် ရောဂါ ကူးစက်ပြန်ပွားမှုကို ပျောက်ကင်းစေသည့် ဆေးဝါးများ မပေါ်ပေါက်သေးသည့်အတွက် ကူးစက်ပြန့်ပွားမှုကို လျော့နည်းစေရန် ပြည်သူလူထု၏ ပြုမူနေထိုင်ခြင်းသည်သာ အကောင်းဆုံး ထိန်းချုပ် ကာကွယ်ခြင်းဖြစ်ပါသည်။ ထို့ကြောင့် ကိုရိုနာဗိုင်းရပ် ရောဂါ ကူးစက်ပြန့်ပွားမှုကို လျော့နည်းစေရန် လက်ရှိ နိုင်ငံတော်၏ လုပ်ဆောင်ချက် များ၊ ပြည်သူတို့၏ လိုက်နာဆောင်ရွက်မှုများနှင့် အခက်အခဲများကို လေ့လာတင်ပြခြင်းဖြစ်ပါသည်။
✦ နိဒါန်း
2019 Novel Coronavirus (2019-nCov) ရောဂါပိုးကြောင့်ဖြစ်ပွားသော အဆုတ်ရောင်ရောဂါ စောင့်ကြပ်ကြည့်ရှု့ခြင်း၊ ကြိုတင်ပြင်ဆင်ခြင်းနှင့် မိမိတွင်တွေ့ရှိပါက လျင်မြန်စွာတုံ့ပြန်ဆောင်ရွက်နိုင်ရေး အတွက် ဝန်ကြီးဌာန အချင်းချင်း ပေါင်းစပ်ညှိနှိုင်းဆောင်ရွက်ရန် “2019 Novel Coronavirus (2019-nCov) ကြောင့် ဖြစ်ပွားသော အဆုတ်ရောင်ရောဂါ ကာကွယ်၊ ထိန်းချုပ်၊ ကုသရေ ဗဟိုကော်မတီ” ကို ဖွဲစည်းခဲ့ကြောင်း ၂၀၂၀ ပြည့်နှစ်၊ ဇန်နဝါရီလ ၃၀ ရက်နေ့တွင် ထုတ်ပြန်ထားပါသည်။ ထို့အပြင် ကျန်းမာရေးဝန်ကြီးဌာနအနေဖြင့် 2019 Novel Coronavirus (2019-nCov) Acute Respiratory Disease နှင့် ပတ်သက်သည့် ဆေးကုသမှုဆိုင်ရာ အကြံပြုချက်များဆောင်ရွက်နိုင်ရန်အတွက် Clinical Management Committee ကိုလည်း ဖွဲ့စည်းတာဝန် ပေးအပ်ခဲ့ပါသည်။ “2019 Novel Coronavirus (2019-nCov) ကြောင့် ဖြစ်ပွားသော အဆုတ်ရောင်ရောဂါ ကာကွယ်၊ ထိန်းချုပ်၊ ကုသရေ ဗဟိုကော်မတီ” ကို 2019 Novel Coronavirus (2019-nCov) ကြောင့်ဖြစ်ပွားသော အဆုတ်ရောင်ရောဂါ ကာကွယ်၊ ထိန်းချုပ်ရေးနှင့် ရောဂါစောင့်ကြပ်ကြည့်ရှု့ ခြင်းလုပ်ငန်းများတွင် ဝန်ကြီးဌာန အချင်းချင်း စနစ်တကျပေါင်းစပ်ညှိနှိုင်းဆောင်ရွက်ခြင်း လုပ်ငန်းများအား ကြီးကြပ်ခြင်း၊ မြန်မာနိုင်ငံအတွင်းဝင်ရောက် လာသော ခရီးသွားဧည့်သည်များနှင့် ပြည်ပမှပြန်လည်ရောက်ရှိ လာသော မြန်မာနိုင်ငံသားများအား ကျန်းမာရေးအသိပညာပေးနိုင်ရန်နှင့် ၎င်းတို့တွင် ရောဂါပိုးကူးစက်ဖြစ်ပွား မှုအား စောင့်ကြပ်ကြည့်ရှု့ခြင်း၊ ရောဂါလက္ခဏာပေါ်ပေါက်လာပါက ရောဂါ ဆက်လက်ပြန့်ပွားမှုမရှိစေရေး ဆောလျင်စွာ ပူးပေါင်း ဆောင်ရွက်နိုင်ရန် ကြီးကြပ်ခြင်း၊ ပြည်ပသို့ထွက်ခွာမည့် မြန်မာနိုင်ငံသားများအား ကျန်းမာရေးအသိပညာပေး လုပ်ငန်းများတွင် ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်နိုင်ရန် ကြီးကြပ်ခြင်း၊ မြန်မာနိုင်ငံအတွင်းသို့ ဝင်ရောက်လာသော ခရီးသွားဧည့်သည်များ တည်းခိုသည့် ဟိုတယ်များတွင် ရောဂါစောင့်ကြပ်ကြည့်ရှု့ခြင်း၊ သံသယလူနာတွေ့ရှိပါက သတင်းပေးပို့ခြင်း၊ ညွှန်းပို့ကုသမှုပေးခြင်း၊ ဟိုတယ်ဝန်ထမ်းများနှင့် မိသားစုများသို့ ရောဂါကူးစက်မှုမရှိစေရေး၊ ကာကွယ်ရေးလုပ်ငန်းများအား အဓိကပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ရန် ကြီးကြပ်ခြင်း၊ ပြည်သူလူထုနှင့် ခရီးသွားဧည့်သည်များအား အသိပညာပေးရေး၊ သတင်းထုတ်ပြန်နိုင်ရေးအတွက် ညှိနှိုင်းဆောင် ရွက်ရန်နှင့် မီဒီယာများမှ တိကျမှန်ကန်သော သတင်းများအား အချိန်နှင့်တပြေးညီ ဖြန့်ဝေနိုင်ရေး ညှိနှိုင်းဆောင်ရွက်ခြင်း၊ အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ လေဆိပ်၊ ဆိပ်ကမ်း၊ နယ်စပ်ဝင်ထွက်ပေါက်များတွင် ရောဂါစောင့် ကြပ်ကြည့်ရှု့ခြင်းလုပ်ငန်းများ ဆောင်ရွက်ရာ၌ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ခြင်း၊ အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ လေဆိပ်၊ ဆိပ်ကမ်း၊ နယ်စပ်ဝင်ထွက်ပေါက်များတွင် ရောဂါစောင့် ကြပ်ကြည့်ရှု့ခြင်းလုပ်ငန်းများ ဆောင်ရွက်ရာ၌ ပူးပေါင်းဆောင် ရွက်ခြင်း၊ အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ လေဆိပ်၊ ဆိပ်ကမ်း၊ နယ်စပ်ဝင်ထွက်ပေါက်များတွင် တာဝန်ထမ်းဆောင် လျက်ရှိသော ဝန်ထမ်းများအား ရောဂါကူးစက်မှုမရှိစေရေး ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ရန်အတွက် လမ်းညွှန်ကြီးကြပ် ဆောင်ရွက်ခြင်း၊ တိုင်းဒေသကြီး/ပြည်နယ်/ခရိုင်/မြို့နယ် အဆင့်များတွင် သက်ဆိုင်ရာ ဌာနအချင်းချင်းပူးပေါင်း ညှိနှိုင်းဆက်သွယ်ရာတွင် ပိုမိုလျင်မြန်ထိရောက်စွာ အကောင်အထည်ဖော်ရေး ညှိနှိုင်းဆောင်ရွက်နိုင်ခြင်း၊ နိုင်ငံခြားသား ခရီးသည်များ၌ ရောဂါတွေ့ရှိခြင်း၊ ပြန်လည်ဝင်ရောက်လာသော နိုင်ငံများတွင် International Health Regulations (2005) အရ ဆောင်ရွက်ရမည့် လုပ်ငန်းရပ်များအား ပံ့ပိုးဆောင်ရွက်ခြင်း၊ ကမ္ဘာ့ကျန်း မာရေးအဖွဲ့ (WHO) နှင့် International Civil Aviation Organization (ICAO) တို့၏ ဆုံးဖြတ်ချက်အရ အဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံများအနေဖြင့် အရေးယူဆောင်ရွက်ရမည့် လုပ်ငန်းစဉ်များကို ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ခြင်း၊ ရောဂါ ကာကွယ်ကုသရန် လိုအပ်သောဆေးနှင့် ဆေးပစ္စည်း (Personal Protective Equipment and Masks များအပါအဝင်) ဓါတ်ခွဲခန်းသုံး ပစ္စည်းများကို တင်သွင်းနိုင်ရေး ပံ့ပိုးဆောင်ရွက်ခြင်း၊ ဝူဟန်မြို့တွင် ရောက်ရှိနေသော မြန်မာကျောင်းသားများအား အထူးလေယာဉ် (Charter Flight)ဖြင့် ပြန်လည်ခေါ်ယူနိုင်ရေး ဆောင်ရွက်ရန်နှင့် မြန်မာနိုင်ငံသို့ ပြန်လည်ခေါ်ယူပြီးပါက ကျောင်းသူ/ကျောင်းသားများအား Coronavirus ကူးစက်မှု ရှိ မရှိ လိုအပ်သော ကျန်းမာရေးအရ စောင့်ကြပ်စစ်ဆေးမှုကို စနစ်တကျ ပြုလုပ်သွားခြင်း2 စသည့် လုပ်ငန်းများကို ဆောင်ရွက်ရန် ဖွဲစည်းထားခြင်း ဖြစ်ကြောင်း ပါရှိပါသည်။
ထို့အပြင် နိုင်ငံတော် အတိုင်ပင်ခံဦးဆောင်သည့် Coronavirus Disease 2019 (COVID-19) ကာကွယ်၊ ထိန်းချုပ်၊ ကုသရေး အမျိုးသားအဆင့် ဗဟိုကော်မတီကိုလည်း ၂၀၂၀ ပြည့်နှစ်၊ မတ်လ ၁၃ ရက်နေ့တွင် ဖွဲ့စည်းခဲ့သည်။ ထိုအဖွဲ့အစည်းမှလည်း ပြည်သူလူထု၏ အခြေခံစားဝတ်နေရေး အဆင်ပြေစေရန်အတွက် ပုံမှန်ဝင်ငွေမရှိသည့် အခြေခံလူတန်းစားများအတွက် ဆန်၊ ဆီ၊ ဆား၊ ပဲ၊ ကြက်သွန် စသည့် အခြေခံစားသောက်ကုန် ပစ္စည်းများကိုလည်း ထောက်ပံ့ကူညီပေးရန် တိုင်းဒေသကြီး/ပြည်နယ် အဆင့်အဆင့် ညွှန်ကြားချက်များကိုလည်း
ထုတ်ပြန်ပေးခဲ့သည်။ ထို့အပြင် လျှပ်စစ်နှင့် စွမ်းအင်ဝန်ကြီးဌာနနှင့် ပူးပေါင်း၍လည်း အိမ်သုံးအမျိုးအစား လျှပ်စစ်ဓါတ်အား သုံးစွဲမှု (၁၅၀) ယူနစ်အထိကို ငွေကြေးကောက်ခံမှုကင်းလွတ်ခွင့် (အခမဲ့) ကို ဧပြီ လကုန်အထိ ပေးသွားမည်ဖြစ်ကြောင်းကိုလည်း ထုတ်ပြန်ခြင်းအားဖြင့် ပြည်သူလူထုအနေဖြင့် Coronavirus Disease 2019 (COVID-19) ကူးစက်ပြန့်ပွားမှု ကာကွယ်၊ ထိန်းချုပ်၊ ကုသနေစဉ် ကာလအတော်အတွင်း စားသောက်ရေး အဆင်ပြေစေရန် ဆောင်ရွက်ချက်များကိုလည်း အကောင်အထည်ဖော် ဆောင်ရွက်နေသည်။
ထိုကဲ့သို့ ဆောင်ရွက်ရာတွင် တိုင်းဒေသကြီး/ပြည်နယ် အစိုးရများနှင့်လည်း ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ခြင်း, လွှတ်တော်ကိုယ်စားလှယ်များအနေဖြင့်လည်း ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ်နှင့်ပတ်သက်၍ ကာကွယ်၊ ထိန်းချုပ်၊ ကုသရေး လုပ်ငန်းများကို ကွင်းဆင်းဆောင်ရွက်ခြင်းနှင့် မြို့နယ်အထွေထွေအုပ်ချုပ်ရေးမှူးများမှတဆင့် ရပ်ကွက်၊ ကျေးရွာ အုပ်ချုပ်ရေးမှူးများနှင့်ပါ အဆင့်ဆင့် ချိတ်ဆက်ဆောင်ရွက်ရပါသည်။ ပြည်နယ်/တိုင်းဒေသကြီးအသီးသီးတွင် Coronavirus Disease 2019 (COVID-19) ကာကွယ်၊ ထိန်းချုပ်၊ ကုသရေး နေပြည်တော်ကောင်စီ၊ တိုင်းဒေသကြီး သို့မဟုတ် ပြည်နယ်အဆင့် လုပ်ငန်းကော်မတီများ၊ ခရိုင်/မြို့နယ်အဆင့်လုပ်ငန်းကော်မတီများကို အဆင့်ဆင့်ဖွဲ့စည်း၍ ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ် ရောဂါ ကာကွယ်ထိန်းချုပ်ရေးနှင့် ရောဂါစောင့်ကြပ်ကြည့်ရှု့ရေးလုပ်ငန်းများ ကို ကြီးကြပ်ဆောင်ရွက်လျှက်ရှိသည်။ ထို့အပြင် ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ် ရောဂါပိုးတွေ့လူနာရှိသည့် မိသားစု၊ လမ်း၊ ရပ်ကွက် နှင့် နီးစပ်ဆက်နွယ်ခဲ့သည့်သူများကိုလည်း အချိန်မီ ကုသမှုခံယူရန်နှင့် စစ်ဆေးမှုများ ခံယူနိုင်ရန် ကြိုတင်ဆောင်ရွက်မှုများကို သက်ဆိုင်ရာ ကျန်းမာရေးဝန်ထမ်းများ၊ ဌာနဆိုင်ရာများ၊ လူမှုရေးအဖွဲ့အစည်းများ၊ အုပ်ချုပ်ရေးမှူးများနှင့် ပူးပေါင်း ဆောင်ရွက်လုပ်ကိုင်ကြသည်။ တိုင်းဒေသကြီး/ ပြည်နယ်အစိုးရများသည်လည်း မိမိတို့ တိုင်းဒေသကြီး/ပြည်နယ် အလိုက် ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ် ရောဂါပြန့်ပွားမှုနှုန်းမရှိစေရန် ညမထွက်ရကဲ့သို့သော ဒေသန္တရ အမိန့်များကို ထုတ်ပြန်ခြင်းများ၊ လူစုလူဝေးဖြင့် ကျင်းပသော အခမ်းအနားပွဲများ၊ ပွဲလမ်းသဘင်များအား ကျင်းပခြင်းမပြုလုပ်ရန်နှင့် ရပ်ဆိုင်းထားရန် စသည့် အမိန့်များကိုလည်း ထုတ်ပြန်ကာ ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ် ကာကွယ်တားဆီးခြင်း လုပ်ငန်းများကို လုပ်ဆောင်သည်။
ပြည်နယ်/တိုင်းဒေသကြီးလွှတ်တော်ကိုယ် စားလှယ်များသည် မိမိတို့၏ ပါတီဝင်များ၊ မိမိတို့ မဲဆန္ဒနယ်များရှိ လူမှုအဖွဲ့အစည်းများနှင့် ချိတ်ဆက်၍ ပြည်သူလူထုအား ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်နှင့်ပတ်သက်၍ အသိပညာပေးခြင်းများ၊ လက်ဆေးရန် တိုက်တွန်းခြင်းများ၊ Mask မတပ်ပဲ သွားလာလှုပ်ရှားနေသည့် ပြည်သူများအား Mask များဝေငှခြင်း၊ သက်ဆိုင်ရာ အုပ်ချုပ်ရေးမှူး များနှင့် လူမှုအဖွဲ့အစည်းများနှင့် ပူးပေါင်း၍ သံသယလူနာများအား အသွားအလာစောင့်ကြည့်ကန့်သတ်ခြင်း အတွက် Quarantine Center များအား ပြင်ဆင်ဆောင်ရွက်ခြင်းလုပ်ငန်းများကို လုပ်ကိုင်ဆောင်ရွက်ကြသည်။ ထို့အပြင် လွှတ်တော်ကိုယ်စားလှယ်များ သည် မိမိတို့ မဲဆန္ဒနယ်အတွင်း ပြည်သူလူထုအား ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ်နှင့်ပတ်သည့် သတင်းအချက်အလက်များကို စဉ်ဆက်မပြတ်သိရှိစေရန်လည်း မိမိတို့၏ ဖေ့စ်ဘုတ် စာမျက်နှာများတွင် နေ့စဉ်နှင့်အမျှ သတင်းပေးနေသည်။ ထိုကဲ့သို့ လုပ်ဆောင်ခြင်းများကြောင့် မြန်မာနိုင်ငံ၏ ကိုရိုနာဗိုင်းရစ် ရောဂါကူးစက်ခံရမှုသည် အခြားနိုင်ငံများနှင့် နှိုင်းယှဉ်ပါက နည်းပါးသည်ဟု ဆိုနိုင်ပါသည်။
✦ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ်နှင့်ပတ်သက်၍ ကြိုတင်ဆောင်ရွက်နေမှုများ
Coronavirus Disease 2019 (COVID-19) ရောဂါနှင့်ပတ်သက်၍ ကမ္ဘာ့ကျန်းမာရေးအဖွဲ့က ဒီရောဂါသည် Public Health Emergency of International Concern ဟု ၂၀၁၉ ခုနှစ် ဒီဇင်ဘာလ ၃၀ ရက်နေ့က ကြေညာခဲ့ပြီးနောက် မြန်မာနိုင်ငံတွင် ရောဂါစောင့်ကြပ်ကြည့်ရှု့ခြင်းကို လျင်မြန်စွာ အရှိန်အဟုန်မြှင့်ဆောင်ရွက်ခြင်း၊ သံသယလူနာများအား စောစီးစွာသိရှိနိုင်ရန် ပြုလုပ်ခြင်း၊ သံသယနှင့် အတည်ပြုလူနာများအား အခြားသူများ နှင့် မထိတွေ့စေဘဲ သီးခြားခန်းတွင် ထားရှိကုသပေးခြင်း၊ သံသယလူနာ၊ လူနာနှင့် အနီးကပ်ထိတွေ့ဆက်ဆံဖူးသူများကို ထောက်လှမ်း၍ စောင့်ကြပ်ကြည့်ရှု့ခြင်း၊ ရောဂါထပ်မံဖြစ်ပွား ကူးစက်မှုကို ကာကွယ်ထိန်းချုပ်ခြင်း၊ ကမ္ဘာ့ကျန်းမာရေးအဖွဲ့ကို သတင်းအချက်အလက်များ အပြည့်အစုံပေးပိုခြင်း စသည့် လုပ်ငန်းများကို ၂၀၂၀ ပြည့်နှစ် ဇန်နဝါရီလ ၅ ရက်နေ့ ကတည်းက အလေးထား ကြိုတင်ဆောင်ရွက်နေ သည်ဟု ဒုတိယအကြိမ် ပြည်သူ့လွှတ်တော် (၁၅) ကြိမ်မြောက် ပုံမှန်အစည်းအဝေး၏ ဆဌမနေ့တွင် ဒလမဲဆန္ဒ နယ် လွှတ်တော်ကိုယ်စား လှယ်၏ မေးမြန်းချက်ကို ပြည်ထောင်စု ကျန်းမာရေးနှင့်အားကစားဝန်ကြီးဌာန ဝန်ကြီးမှ ဖြေကြားခဲ့သည်။ ထိုဖြေကြားချက်အရ မြန်မာနိုင်ငံတွင် ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ်ရောဂါ ကူးစက်ပြန့်ပွားမှု မရှိစေရန် ကြိုတင်ဆောင်ရွက်နေ မှုများကို သိနိုင်သည်။ ထို့အပြင် ပြည်ထောင်စု ကျန်းမာရေးနှင့် အားကစား ဝန်ကြီးဌာနမှ ခရီးသွားများအတွက် ကျန်းမာရေးဆိုင်ရာ သတိပေးချက်များ၊ ပါးစပ်နှင့်နှာခေါင်းစဉ်း အသုံးပြုခြင်း ဆိုင်ရာ အကြံပြုချက်များ၊ နှာချေး ချောင်းဆိုးသည့်အခါ လိုက်နာရမည့် ကျင့်ဝတ်များ၊ အသွားအလာကန့်သတ်မှုနှင့် ပတ်သက်သည့် အသိပေးထုတ် ပြန်ချက်များ၊ နေ့စဉ်ဘဝတွင် ခပ်ခွာခွာနေထိုင်ခြင်း (Social Distancing) စသည့် အသိပညာပေးလုပ်ငန်းများကို ကျယ်ကျယ်ပြန့်ပြန့် စီမံဆောင်ရွက်ခဲ့ပါသည်။ သို့ရာတွင် သန္ဓိအုပ်ချုပ်စီမံမှုအဖွဲ့နှင့် အာနန္ဒာဒေတာတို့ ပူးပေါင်းပြုလုပ်သည့် ကိုဗစ်-၁၉ ရောဂါပိုးကူးစက်နိုင်မှု ကာကွယ်ရေးနှင့် ထိန်းချုပ်ရေး လုပ်ဆောင်ချက်များနှင့် ပြည်သူလူထုစစ်တမ်းတွင် ရောဂါပြန့်ပွားမှုကို ထိန်းချုပ်ကာကွယ်ရန် မည်သို့လုပ်ဆောင်ရ မည်ဟူသည့် သတင်းအချက်အလက် ပြည်သူထူထုအားလုံး သိကြသည်ဟု ထင်ပါသလား ဟူသည့် မေးခွန်းကို ဖြေဆိုသူအများဖြစ်သည့် ၅၈.၈၉ ရာခိုင်နှုန်းက မထင်ပါ ဟု ဖြေဆိုကြထားကြောင်းကိုလည်း တွေ့ရှိခဲ့ရသည်။3
✦ စိန်ခေါ်မှုများ
မြန်မာနိုင်ငံတွင် ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ် ရောဂါပိုးကူးစက်ခံရသူသည် မတ်လ ၂၃ ရက်နေ့မှ စတင်၍ ၂၀၂၀ ဇွန်လ၊ ၁၆ရက်နေ့ အထိ ၂၆၂ ဦးရှိနေပြီဖြစ်သည်။ ကူးစက်ခံရသူများကို လေ့လာကြည့်ပါက ပြည်ပမှ ပြန်ရောက်လာသူများ၊ ထိုသူများနှင့် ထိတွေ့ဆက်စပ်သူများ၊ ဘာသာရေးပွဲတော်များသို့သွားရောက်ရာမှ ကူးစက်ခံရမှုများ ပိုမိုများပြား ကြောင်း တွေ့ရှိရသည်။ ယခုဆိုလျှင် ကူးစက်ခံရသူများသည် ကယားပြည်နယ်မှလွဲ၍ ကျန်ပြည်နယ်နှင့် တိုင်းဒေသကြီး အသီးသီးတွင် ကူးစက်ပြန့်ပွားနေသည်။ မြန်မာနိုင်ငံတွင် ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ် ရောဂါကူးစက်ခံရမှုကို ကာကွယ်ထိန်းချုပ်နိုင်ရန် ပြည်သူလူထုသည်သာ အဓိက ကျသည်ဟုလည်း ထင်မြင်မိပါသည်။ နိုင်ငံတော် အစိုးရအနေက ထုတ်ပြန်ထားသည့် အမိန့်များ၊ ကြေငြာချက်များကို မြို့နယ်အထွေထွေအုပ်ချုပ်ရေးမှူးမှတဆင့် ရပ်ကွက်/ကျေးရွာ အုပ်ချုပ်ရေးမှူးများက အသံချဲ့စက်များဖြင့် လိုက်လံပြောကြားသော်လည်း ပြည်သူလူထုအနေ ဖြင့် လိုက်နာဆောင်ရွက်မှုမှာအားနည်းနေသည်ကိုလည်း တွေ့ရှိနေရပါသည်။ အခြေခံလူတန်းစားများအနေဖြင့် လက်လုပ်လက်စားများဖြစ်ကြသဖြင့် မိမိတို့ ဝမ်းရေးအတွက် ပြင်ပသို့ ထွက်၍ အလုပ်လုပ်ကိုင်ကြရသည်။ သို့ရာတွင် နှာခေါင်းစည်းတပ်၍ သွားလာခြင်း၊ လက်ဆေးခြင်းများကို ပြုလုပ်ခြင်းသည်လည်း အလွန် နည်းပါးလှပါသည်။ လှိုင်သာယာ၊ တောင်ဒဂုံကဲ့သို့သော ဆင်ခြေဖုံးရပ်ကွက်များတွင် လူသွားလူလာများခြင်း၊ ဘောလုံးကန်ခြင်း၊ ခြင်းခတ်ခြင်း၊ မုန့်ဆိုင်များတွင် ထိုင်စားခြင်းများကိုလည်း ကိုဗစ်ကာလအတွင်း တွေ့နေရသည်။ ထိုသို့ပြုမူလုပ်ဆောင်ပါက အကယ်၍ ရပ်ရွာအတွင်းတွင် ကူးစက်ခံရပါက လျှင်မြန်စွာ ကူးစက်ပြန့်ပွားနိုင်ဖွယ်ရှိ ပါသည်။ ပြည်သူလူထု အနေဖြင့် ကိုရိုနာရောဂါပိုး ကူးစက်ပြန့်ပွားမှုမရှိစေရန် မျက်နှာနှင့်နှာခေါင်းစည်းများ တပ်ဆင်ခြင်း၊ လက်ဆေးခြင်းနှင့် နေ့စဉ်ဘဝတွင် ခပ်ခွာခွာနေခြင်း (Social Distancing) များပြုလုပ်ရန် လိုအပ်သည်။ သန္ဓိအုပ်ချုပ်စီမံမှုအဖွဲ့နှင့် အာနန္ဒာဒေတာတို့ ပူးပေါင်းပြုလုပ်သည့် ကိုဗစ်-၁၉ ရောဂါပိုးကူးစက်နိုင်မှု ကာကွယ် ရေးနှင့် ထိန်းချုပ်ရေး လုပ်ဆောင်ချက်များနှင့် ပြည်သူလူထုစစ်တမ်းတွင် ရောဂါကူးစက်မှုအတွင်း ကာကွယ်ထိန်း ချုပ်ရေးလုပ်ငန်းများ ဆောင်ရွက်ရာတွင် အသွားအလာကန့်သတ်မှုကို ထိရောက်သည်ဟု ဖြေဆိုသူ ၈၂.၄၁ ရာခိုင် နှုန်းရှိသည်ကိုလည်း လေ့လာတွေ့ရှိရပါသည်။4
ထို့အပြင် ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ် ရောဂါ ကူးစက်ပြန့်ပွားနေ့စဉ်အတော်အတွင်း အစိုးရ၏ အမိန့်များကို လိုက်နာဆောင်ရွက်ခြင်းမရှိသည် များကိုလည်းလေ့လာသိရှိရပါသည်။ နိုင်ငံရေးအကျဉ်းသားများ ကူညီစောင့် ရှောက်ရေးအသင်း (AAPP) ၏ ဝဒ်ဆိုဒ်စာမျက်နှာတွင် Covid-19 အသက်ရှူလမ်းကြောင်းဆိုင်ရာ ကူးစက်ရောဂါ ကာလအတွင်း အဆိုပါကိစ္စရပ်နှင့်ဆက်နွယ်၍ တရားစွဲဆို ပြစ်ဒဏ်ချမှတ်ခံရသူ လူဦးရေသည် မေလအတွင်းတွင် စုစုပေါင်း (၃၇၀၅) ဦးရှိသည်ဟု ဖော်ပြထားသည်။ ထိုအထဲတွင် ညမထွက်ရ အမိန့်ကို ချိုးဖောက်ခြင်းအတွက် ရာဇတ်သတ်ကြီးပုဒ်မ ၁၈၈ ဖြင့် တရားစွဲ ပြစ်ဒဏ်ချမှတ်ခြင်းခံထားရသူ စုစုပေါင်း (၅၆၃) ဦးတို့ပါဝင်ပါသည်။ ထို့အပြင် ကွာရန်တင်းစင်တာတွင် နေထိုင်စဉ် သတ်မှတ်ထားသော စည်းကမ်းများကို လိုက်နာခြင်းမရှိ၍ သဘာဝ ဘေးအန္တရာယ်ဆိုင်ရာ စီမံခန့်ခွဲမှု ဥဒေ ပုဒ်မ ၂၅၊ ၂၆၊ (၂၆ (က)၊ ၂၇၊ ၂၈(ခ)၊ ၃၀(က)(ခ)နှင့် ကူးစက်ရောဂါများ ကာကွယ်နှိမ်နှင်းရေးဥပဒေပုဒ်မ ၁၅၊ ၁၈ တို့ဖြင့် တရားစွဲဆိုခြင်း ခံထားရသူ စုစုပေါင်း (၃၁) ဦးနှင့် နှာခေါင်းစည်း (Mask) တပ်ဆင်ခြင်းမရှိသောကြောင့် အပြစ်ပေးအရေးယူခံထားရသူ စုစုပေါင်း (၃၁၀၀)ဦး ရှိကြောင်းလည်း ဖော်ပြထားပါသည်။5 ထိုကဲ့သို့သော စည်းကမ်း ချိုးဖောက်ခြင်း မျိုးများလာပါက ကိုရိုနာဗိုင်းရပ် ရောဂါ ပြန့်ပွားမှုများသည်လည်း တိုးတက်မြင့်မားလာနိုင်ပါသည်။ ထို့ကြောင့် ပြည်သူများအနေဖြင့်လည်း မိမိတို့၏ အိမ်တွင်းနေထိုင်ခြင်းသည်သာ ရောဂါပြန့်ပွားမှုမရှိစေရန် အကောင်းဆုံး နည်းလမ်းဖြစ်ပါသည်။
✦ သုံးသပ်အကြံပြုချက်
“ပြည်သူလူထုအနေဖြင့်လည်း နိုင်ငံတော်အစိုးရမှ ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်ရောဂါ ကူးစက်ပြန့်ပွားမှုမရှိစေရန် အတွက် ထုတ်ပြန်ကြော်ငြာချက်များကို စဉ်ဆက်မပျက် လေ့လာ၍ လိုက်နာကျင့်သုံးသင့်ပါသည်။”
နိုင်ငံတော်အစိုးရအနေဖြင့် ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ် ရောဂါကူးစက်ပြန့်ပွားမှုကို ထိန်းချုပ်ကာကွယ်ရန်အတွက် ပြဌာန်းခဲ့သည့် ညွှန်ကြားချက်၊ အမိန့်ကြော်ငြာစာ၊ အသိပေးချက်များကို ပြည်သူလူထုဆီသို့ တပြေးညီ ရောက်အောင် ဆော်ဩပေးရမည် ဖြစ်သည်။ ထို့အပြင် နိုင်ငံတော်မှ ပြည်သူလူထု၏ အခြေခံစားဝတ်နေရေး ပြေလည်စေရန် အတွက် ပေးအပ်သည့် ထောက်ပံ့ပစ္စည်းများကို တကယ့် လိုအပ်သည့် ပြည်သူများ ရရှိစေရန်လည်း လွှတ်တော် ကိုယ်စားလှယ်များနှင့် မြို့နယ် အုပ်ချုပ်ရေးမှူးများမှတဆင့် ရပ်ကွက်၊ ကျေးရွာအုပ်ချုပ်ရေးမှူးများမှ စနစ်တကျ ရပ်ရွာအချက်အလက်များကို ကောက်ယူ၍ သာတူညီမျှ ခွဲဝေပေးရန်လည်း လိုအပ်ပါသည်။ ထို့အပြင် ကိုဗစ်-၁၉ ကူးစက်မြန်ရောဂါကို ထိန်းချုပ်ကာကွယ်ရန် ကျန်းမာရေးနှင့် အားကစားဝန်ကြီးဌာနနှင့် အခြားသော ဝန်ကြီးဌာန များနှင့်ပါ ပူးပေါင်း၍ လုပ်ဆောင်သင့်သည်။ နိုင်ငံတော်အနေဖြင့် ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်ရောဂါ ဖြစ်ပွားနေစဉ် အတော်အတွင်း ပြည်သူလူထု၏ စီးပွားရေးနှင့် ပညာရေးများ နှောင့်နှေးမှုမရှိစေရန် ကြိုတင်၍ စီမံကိန်းများကို ရေးဆွဲ အကောင်အထည်ဖော်ရမည်ဖြစ်သည်။ ဒေသန္တရအမိန့်များကို ထုတ်ပြန်ရာတွင်လည်း ရှင်းလင်းတိကျစွာ ဖော်ပြပြီး ပြည်သူများ လိုက်နာကျင့်သုံးနိုင်စေရန်လည်း စီမံဆောင်ရွက်သင့်သည်။
ပြည်သူလူထုအနေဖြင့်လည်း နိုင်ငံတော်အစိုးရမှ ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်ရောဂါ ကူးစက်ပြန့်ပွားမှုမရှိစေရန် အတွက် ထုတ်ပြန်ကြော်ငြာချက်များကို စဉ်ဆက်မပျက် လေ့လာ၍ လိုက်နာကျင့်သုံးသင့်ပါသည်။ လူစုလူဝေးဖြင့် ပြုလုပ်သော ပွဲလမ်းသဘင်များကိုရှောင်ရှားခြင်း၊ လက်ကို မကြာခဏဆေးခြင်း၊ မလိုအပ်ပဲ အပြင်တွင် သွားလာ လှုပ်ရှားခြင်း၊ မဖြစ်မနေ သွားလာရပါက မျက်နှာနှင့် နှာခေါင်းစည်းများကို တပ်ဆင်သွားလာခြင်းများ ပြုလုပ်ရန် နှင့် မုန့်ဆိုင်/လက်ဘက်ရည်ဆိုင်များတွင် ဝိုင်းဖွဲ့စားသောက်ခြင်းများကို မပြုလုပ်ရန် လိုအပ်ပါသည်။ သို့မှသာ ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ်ရောဂါပိုး ကူးစက်ပြန့်ပွားမှုကို ထိန်းချုပ်ကာကွယ်နိုင်မည်ဟု သုံးသပ် တင်ပြလိုက်ရပါသည်။
မျိုးဇင်
၂၂.၆.၂၀၂၀
ကိုးကား-
– Coronavirus Disease (COVID-19) Situation Report – 147
– နိုင်ငံတော်ပြန်တမ်း၊ နိုင်ငံတော်သမ္မတရုံး၊ အမိန့်ကြော်ငြာစာအမှတ် (၂၃/၂၀၂၀)
– ကိုဗစ်-၁၉ ရောဂါပိုးကူးစက်နိုင်မှု ကာကွယ်ရေးနှင့်ထိန်းချုပ်နိုင်ရေးလုပ်ဆောင်ချက်များနှင့် ပြည်သူ့စစ်တမ်း (မေလ ၄ရက်၊ ၂၀၂၀ ပြည့်နှစ်)
– AAPP COVID-19 အရေးနှင့်ဆက်နွယ်၍ ဖြစ်ပွားခဲ့သော အမှုဖြစ်စဉ်များ ထုတ်ပြန်ချက်
(Link: https://aappb.org/2020/06/11306/)
